فهرست مطالب
عنوان
صفحه
فصل اول: مقدمه
1ـ1ـ مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
1ـ2ـ بیان مساله . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
1ـ3ـ سابقه و ضرورت مساله . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
1ـ4ـ اهداف پژوهش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
1ـ5ـ سوالات تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
1ـ6ـ تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم و متغیرها . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
1ـ6ـ1ـ تعریف تفکر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
1ـ6ـ2ـ تعریف تفکر غیر منطقی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
1ـ6ـ3ـ تعریف عملیاتی تفکر غیرمنطقی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
1ـ6ـ4ـ تعریف ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
1ـ6ـ5ـ معیارهای ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
1ـ6ـ5ـ1ـ معیارهای زیستی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
1ـ6ـ5ـ2ـ معیارهای روان شناختی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
1ـ6ـ5ـ3ـ معیارهای اجتماعی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
1ـ6ـ5ـ4ـ معیارهای اقتصادی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
1ـ6ـ5ـ5ـ عوامل خانوادگی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
1-6-6- تعریف عملیاتی ملاکهای همسرگزینی . . . . . . . . . . . . . .
13
1ـ7ـ متغیرهای تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
عنوان
صفحه
1ـ7ـ1ـ متغیر مستقل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
1ـ7ـ2ـ متغیر وابسته . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
1ـ7ـ3ـ متغیر تعدیل کننده . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
1ـ7ـ4ـ متغیر کنترل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
1ـ7ـ5ـ متغیرهای مداخله گر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2ـ1ـ مروری کلی بر نظریه درمان عقلانی ـ هیجانی ـ رفتاری . . . . . . . . . . .
16
2ـ1ـ1ـ روشهای شناختی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
2ـ1ـ2ـ روشهای فراخوان عاطفی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
2ـ1ـ3ـ روشهای رفتاری آشفتگی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
2ـ2ـ ماهیت سلامتی و آشتفگی روان شناختی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
2ـ3ـ اصول ششگانه نظریه الیس . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
2ـ3ـ1ـ اصل اول . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
2ـ3ـ2ـاصل دوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
2ـ3ـ3ـ اصل سوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
2ـ3ـ4ـ اصل چهارم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
2ـ3ـ5ـ اصل پنجم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
2ـ3ـ6ـ اصل ششم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
2ـ4ـ باورهای غیر منطقی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
عنوان
صفحه
2ـ5ـ انواع باورهای غیر منطقی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
2ـ5ـ1ـ تفکر غیرمنطقی تایید دیگران . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30
2ـ5ـ2ـ تفکر غیرمنطقی توقع بیش از حد (انتظارات زیاد از خود) . . . . . . . . .
31
2ـ5ـ3ـ تفکر غیر منطقی سرزنش کردن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
2ـ5ـ4ـ تفکر غیر منطقی واکنش نومیدی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
2ـ5ـ5ـ تفکر غیرمنطقی عدم کنترل هیجانات . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
2ـ5ـ6ـ تفکر غیر منطقی دلواپسی اضطرابی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
2ـ5ـ7ـ تفکر غیر منطقی اجتناب از مشکلات . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
2ـ5ـ8ـ تفکر غیرمنطقی اتکا به دیگران (وابستگی) . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
2ـ5ـ9ـ تفکر غیرمنطقی درماندگی نسبت به تغییر خویش . . . . . . . . . . . . . .
35
2ـ5ـ10ـ تفکر غیرمنطقی عدم کنترل در برابر مشکلات دیگران . . . . . . . . . .
35
2ـ5ـ11ـ تفکر غیرمنطقی کمال طلبی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
2ـ6ـ تاریخچه ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
2ـ7ـ تعریف ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
2ـ8ـ فلسفه ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
2ـ9ـ هدفها و انگیزه های ازدواج و تشکیل خانواده . . . . . . . . . . . . . . . . .
40
2ـ10ـ انگیزه های دیگر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
2ـ11ـ ازدواج و اشکال آن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
2ـ12ـ اقسام ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
عنوان
صفحه
2ـ12ـ1ـ ازدواج یک همسر گزینی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
2ـ12ـ2ـ ازدواج چند زن گزینی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
2ـ12ـ3ـ ازدواج چند شوهر گزینی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
2ـ12ـ4ـازدواجهای گروهی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
2ـ13ـ عوامل موثر در ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
2ـ13ـ1ـ عوامل اجتماعی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
2ـ13ـ2ـ عوامل سیاسی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
2ـ13ـ3ـ عوامل فرهنگی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
2ـ13ـ3ـ1ـ دین و مذهب . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
2ـ13ـ3ـ2ـ آداب و رسوم در رابطه با ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
2ـ13ـ3ـ3ـ آراستن ظاهر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
2ـ13ـ4ـ عوامل اقتصادی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
2ـ13ـ5ـ عوامل روانی و اخلاقی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
2ـ13ـ5ـ1ـ عوامل توفیق و حفظ زناشویی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
2ـ13ـ5ـ2ـ ویژگی هایی که در امر زناشویی نقش دارند. . . . . . . . . . . . .
48
2ـ13ـ6ـ عوامل جسمانی و ژنتیکی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
2ـ13ـ7ـ سن ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
2ـ13ـ7ـ1ـ جنبه روانی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
2ـ13ـ7ـ2ـ جنبه فیزیولوژیکی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
عنوان
صفحه
2ـ14ـ مهمترین عوامل توفیق در ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
2ـ14ـ1ـ رشد عاطفی و فکری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
2ـ14ـ2ـ توافق، علایق و طرز تفکر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
2ـ14ـ3ـ تشابه تحصیلی و طبقاتی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52
2ـ14ـ4ـ طرز فکر راجع به امور جنسی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
2ـ15ـ عوامل موثر در ناپایداری ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
2ـ15ـ1ـ فقر اقتصادی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
2ـ15ـ2ـ کم سن و سال بودن زن و مرد . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
2ـ15ـ3ـ بی فرزندی و کم فرزندی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
2ـ15ـ4ـ شهرگرایی و رشد صنعت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
2ـ15ـ5ـ استقلال مالی و اقتصادی زن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
2ـ15ـ6ـ اختلاف در مذهب و فرهنگ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
2ـ15ـ7ـ ناراحتی روحی و روانی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
2ـ15ـ8ـ ناتوانی جنسی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
2ـ15ـ9ـ عدم سازش فکری و اجتماعی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
2ـ15ـ10ـ عدم وجود روابط انسانی درخانواده . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
2ـ16ـ ساختار خانواده و همسرگزینی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
2ـ17ـ همسرگزینی در ایران . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
2ـ18ـاصول کلی در انتخاب همسر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
عنوان
صفحه
2ـ18ـ1ـ توجه به خانواده . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
2ـ18ـ2ـ اخلاق نیک . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
60
2ـ18ـ3ـ رعایت اصول کفویت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61
2ـ18ـ4ـ توجه به تناسب سنی و جسمی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62
2ـ18ـ5ـ سلامت جسمی و روحی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62
2ـ18ـ6ـ علم و سواد . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
2ـ18ـ7ـ زیبایی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
2ـ19ـ پژوهشهای انجام شده در زمینه تفکرات غیرمنطقی و ملاکهای همسرگزینی...
64
فصل سوم: روش انجام پژوهش
3ـ1ـ روش پژوهش و دلایل انتخاب آن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
70
3ـ2ـ جامعه آماری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
70
3ـ3ـ حجم نمونه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
3ـ4ـ روش نمونه برداری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
3ـ5ـ روشهای گردآوری داده ها، ابزارهای پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . .
72
3ـ5ـ1ـ آزمون تفکرات غیر منطقی A.T.I.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
72
3ـ5ـ2ـ اعتبار و پایایی آزمون تفکرات غیرمنطقی A.T.I.B. . . . . . . . . . . . .
73
3ـ5ـ3ـ روند ساخت آزمون تفکرات غیرمنطقی A.T.I.B. . . . . . . . . . . . . .
73
3ـ5ـ4ـ همسانی درونی آزمون A.T.I.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
3ـ6ـ پرسشنامه مربوط به ملاکهای همسرگزینی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
عنوان
صفحه
3ـ7ـ طرح اجرای پژوهش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
3ـ8ـ روشهای آماری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
4ـ1ـ توصیف داده ها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
4ـ2ـ داده های جمعیت شناختی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
4ـ3ـ تحلیل داده های مربوط به سوالات تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
4ـ3ـ1ـ سوالات تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
4ـ3ـ1ـ1ـ سوال اول . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
4ـ3ـ1ـ2ـ سوال دوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
88
4ـ3ـ1ـ3ـ سوال سوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
88
4ـ3ـ1ـ4ـ سوال چهارم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
5ـ1ـ بحث و خلاصه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
91
5ـ2ـ بحث براساس سوالات تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
91
5ـ2ـ1ـ سوال اول . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
91
5ـ2ـ2ـ سوال دوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
93
5ـ2ـ3ـ سوال سوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
94
5ـ2ـ4ـ سوال چهارم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
5ـ3ـ نتیجه گیری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98
عنوان
صفحه
5ـ4ـ محدودیتهای پژوهش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
5ـ5ـ پیشنهادات . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
منابع
منابع فارسی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
102
پیوستها
پرسشنامه تفکرات غیر منطقی A.T.I.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
104
پرسشنامه مربوط به ملاکهای ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
109
پاسخنامه آزمون تفکرات غیر منطقی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
112
فهرست جداول
عنوان
صفحه
4ـ1ـ گستره سنی دانشجویان شرکت کننده در پژوهش . . . . . . . . . . . . . . .
77
4ـ2ـ فراوانی و درصد فراوانی سن دانشجویان . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
78
4ـ3ـ میانگین و انحراف استاندارد تفکرات غیرمنطقی . . . . . . . . . . . . . . . .
79
4ـ4ـ میانگین و انحراف استاندارد تفکرات غیرمنطقی در دختران و پسران . . . . . .
80
4ـ5ـ مقایسه تفکرات غیرمنطقی در دختران و پسران . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
4ـ6ـ میانگین و انحراف استاندارد ملاکهای همسرگزینی . . . . . . . . . . . . . . .
82
4ـ7ـ میانگین و انحراف استاندارد ملاکهای ازدواج در گروه دختران و پسران . . . .
82
4ـ8ـ مقایسه ملاکهای ازدواج در دختران و پسران . . . . . . . . . . . . . . . . .
83
4ـ9ـ ضریب همبستگی بین تفکرات غیرمنطقی و ملاکهای همسرگزینی . . . . . . . .
83
4ـ10ـ ضرایب همبستگی بین انواع تفکرات غیرمنطقی و ملاکهای همسرگزینی . . . .
84
4ـ11ـ
فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد ملاکهای ازدواج مربوط به سطوح مختلف
تفکرات غیر منطقی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . .
86
1ـ1ـ مقدمه:
ازدواج
و تشکیل خانواده یکی از حوادث و وقایعی است که در زندگی انسانها نقش اساسی
و تعیین کننده دارد. یافتن روحی رشد دهنده که تحت عنوان همسری می تواند
نیمی یا همه زندگانی انسان را در مسیر صحیح و رهایی بخش قرار دهد، به عنوان
یکی از مهمترین تصمیم های سرنوشت ساز زندگی هر زن و مرد مطرح بوده و هست.
معمولاً
خانواده مدرسه نوع دوستی است که مدام به انسان نوع دوستی و حب بشر که بر
اساس ضرورت و طبیعت است تبلیغ و تلقین می کند. خانواده کانونی است که دو
موجود مرد و زن برای موجودیت خود و برای آینده و کمال خود و بالاخره برای
ادامه بقای خود به وسیله فرزندان خویش امیدها و دلواپسی های مشترک و
یکنواخت و یکسانی دارد.(ابراهیمی بختور 1369نقل از جعفری)
بدون
تردید ازدواج عامل بیداری خانواده است و خانواده از دیدگاهی یک نشان یا
نماد اجتماعی شمرده می شود و برآیند یا انعکاس از کل جامعه است در یک جامعه
منحط خانواده نیز خود به خود منحط خواهد شد. و برعکس در سلامت جامعه
سازمانهای آن از جمله خانواده نیز از سلامت برخودار خواهند بود. اما به محض
تکوین خانواده همچون هر سازمان اجتماعی دیگر بر زمینه اجتماعی خود اثر
خواهد گذاشت.
ازدواج و
زندگی زناشویی بعنوان مهمترین و عالیترین رسم اجتماعی، برای دستیابی به
نیازهای عاطفی و ایمنی افراد بزرگسال همواره مورد تایید بوده است. ازدواج
رابطه ای انسانی، پیچیده، ظریف و پویا می باشد که از ویژگیهایی برخوردار
بوده است. همچنین توجه به کانون خانواده محیط سالم و سازنده روابط گرم و
تعاملات میان فردی صمیمی ای که می توانند موجب رشد و پیشرفت افراد گردند از
جمله اهداف و نیازهای ازدواج محسوب می شوند. لیکن شواهد بسیار واضحی وجود
دارد که زوجها در جامعه معاصر، مشکلات شدید و فراگیر را در هنگام برقراری و
حفظ روابط عاشقانه و صمیمی تجربه می کنند. (مومن زاده 1381)
در
این خصوص یکی از موثرترین شیوه های بررسی، شناخت علل مشکلات ارتباطی و
شناختی ـ رفتاری می باشد که کاربرد زیادی را به همراه داشته است. روان
شناسان متخصص و آشنا به این شیوه با توجه به برداشتهای ذهنی، باورها،
تفکرات، انتظارات و اعتقادات هر فرد وتاثیر آن بر رفتارهای روزمره، ضمن
بررسی و توصیف تاثیرات این عوامل و چگونگی تاثیر آن بر روابط بین فردی، با
راهنمایی و نیز با تصحیح مشکلات شناختی و بکارگیری شیوه های نوین رفتاری،
ارتباطی و حل مساله، نه تنها به رشد فردی، که به ایجاد ارتباط صحیح و مناسب
افراد نیز می پردازند.
از
میان رویکردهای مختلف، شناخت درمانی کار را با این فرضیه اساسی آغاز می کند
که بیماریها و اختلاف های روانی از شناخت های اشتباه، باورها و عقاید
نادرست و نگرشهای غلط ناشی می شود. و این باورها و عقاید و نگرشها می تواند
حتی کلیه جوانب زندگی یک فرد را در برگیرد و در این خصوص جوانی که در شرف
ازدواج است. بروی لازم است که قبل از ازدواج در مورد انتخاب همسر اطلاعات
کافی کسب کند و سپس اقدام نمایند. اما متاسفانه اکثر پسران و دختران، بدون
تجربه و اطلاعات لازم و با باورها و نگرشهایی گاه غلط و غیرمعقول به چنین
امر بسیار مهم و سرنوشت ساز اقدام می نمایند. و چه بسا که در آینده دچار
مشکلات عدیده روانی و خانوادگی می شوند و گاه با یک انتخاب نادرست و مدنظر
قرار دادن ملاکهای غیرمعقول سرنوشت این ازدواج به ناسازگاری و نزاع و گاه
به طلاق منجر می شود. بنابراین برای بهبود فرد و رهایی او از مشکلات روانی،
باید شناختها، باورها و نگرشهای مشکل آفرین شناسایی شوند و با ابزارهای
بالینی ارزیابی گردند. ولذا هدف از این تحقیق بررسی تفکرات غیرمنطقی و
ارتباط آن با ملاکهای همسرگزینی در دانشجویان است که مورد بررسی قرار خواهد
گرفت.
1ـ2ـ بیان مساله:
اختلالات
روان شناختی نتیجه ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، محیطی و اجتماعی می باشد و
به ندرت می توان علت واحدی را برای یک اختلال مطرح کرد. بعضی مواقع حوادث
اولیه دوران کودکی منجر به تحریفات شناختی بعدی می شوند، فقدان تجربه یا
آموزشی ممکن است منجر به شیوه های نادرست یا ناسازگار تفکر شود. (بک و
وایشار 1989 نقل از گردی)
ممکن
است تحت شرایط فشارزا، هنگامی که افراد یک موقعیت تهدید کننده را پیش بینی
یا درک می کنند، تفکراتشان تحریف شوند. این افکار غلط تنها علت اختلالات
روان شناختی نیستند، بلکه ترکیبی از عوامل زیستی، رشدی، و محیطی در پیدایش و
تکوین اختلالات نقش ایفا می کنند. (همان منبع)
نظریه
بک در مورد اختلالات هیجانی بیانگر آن است که اولین مولفه در این گونه
اختلالات حضور افکار منفی خود کار است. این افکار غیر معمول بوده، اغلب به
ظاهر توسط حوادث برانگیخته می شوند، نه اینکه ضرورتاً نتایج تفکر جهت دار
باشند. آنها به نظر می رسد، ناگهانی بوده و اغلب برای فرد معتبر می باشد.
به این معنی که این افکار همانند حقایق پذیرفته می شوند، بدون اینکه تحلیل
بیشتری بر روی آنها صورت بگیرد. اثرشان منجر به خلق آشفته و باعث تفکرات و
تصورات بیشتر برای ظهور در یک مسیر نزولی از ناامیدی است. (ویلیامز و
همکاران 1999 نقل از گردی)
اشتغال
فکر نسبت به ازدواج در افراد جوان کاملاً عادی است و برای هر جوانی یکبار
در طول زندگی اش این فرصت پیش می آید که ازدواج نماید. بنابراین دختران و
پسران باید به خاطر داشته باشند که ازدواج خطرناک ترین گزینش است که برای
خود انجام می دهند و براساس همین گزینش خود را خوشبخت یا بدبخت می گردانند.
پل
گلیک، آمارشناس ارشد دولت آمریکا در زمینه مسائل خانوادگی خواستار آن است
که به افراد به نحو موثرتری، در زمینه اینکه چگونه عاقلانه ازدواج کنند
آموزش داده شود یا به عبارتی دیگر وی خواهان روشی، برای انتخاب همسر است،
که از نظر علمی آزمایش شده و مورد تایید باشد. (تافلر 1372 نقل از جعفری)
از
آنجا که یکی از عواملی که در یک ازدواج موفق موثر است، همان الگوها و
روشها و ملاکهای همسرگزینی است و این انتخابها و ملاکها خود نیز متاثر از
عوامل و خلق و خو و حالتهای عاطفی و هیجانی افراد قرار دارد و تفکرات غیر
معقول و باورهای غیرمنطقی باعث می شود، که جوانان در انتخاب و گزینش و توجه
به این ملاکها تحت تاثیر قرارگیرند و همانگونه که ذکر گردید و با توجه به
مسائل و مشکلات بوجود آمده برای جوانانی که دچار ناسازگاریهای زناشویی شده
اند و با توجه به آمار طلاق در جامعه و کودکان بی سرپرست، که قربانی یک
انتخاب ناآگاهانه و جدایی پدر و مادر از هم می شوند. نقش و توجه جدی به امر
گزینش ملاکها و معیارهای همسرگزینی در ازدواج جوانان مشخص و معلوم می
گردد.
« اگر دخترها و پسرها
می دانستند هدف از ازدواج چیست و اگر با معیارهای اصیل در انتخاب همسر
آشنایی داشتند به یقین این تعداد از خانواده های اجتماعی متزلزل نمی شدند.»
(رشیدپور 1375)
اگر فردی
خود را خوب بشناسد و بداند کیست، چگونه می اندیشد و اعتقادات او بر چه
اساسی می باشد، هرگز با فردی که خلاف او فکر می کند ازدواج نمی کند و خود
را وارد یک جهنم واقعی نمی سازد. در واقع، بعد از خودشناسی به این واقعیت
می رسیم که برای یک ازدواج صحیح باید نسبت به فرد مقابل نیز شناخت، پیدا
کرد و این مساله بسیار مهمی است زیرا بسیاری از دانشمندان اعتقاد دارند که
شناخت مساله بسیار غامض و پیچیده ای است و گاهی تا آخر عمر نمی توان دیگری
را واقعاً آن طور که هست شناخت.
پس
هر دختر و پسری که می خواهند با یکدیگر ازدواج کنند باید با تکیه بر توان
عقلی و قدرت اندیشیدن، به طور منطقی معیارهای اصولی همانندی را در نظر
بگیرند و با توجه به نقاط مشترک و تشابه بیشتر همسر خود را برگزینند.
(جعفری 1381)
1ـ3ـ سابقه و ضرورت مساله:
تفکر
عالی ترین و بغرنج ترین فرآیند شناختی است که نمایانگر نحوه انعکاس جهان
در ذهن انسان می باشد. انسان در فرآیند و درک، تنها با اشیا منفرد و مشخص
ارتباط پیدا می کند که بطور مستقیم به اندامهای حسی او اثر می گذارند، لیکن
به برکت تفکر، به کیفیتهایی در اشیاء پی می برد که مستقیماً قابل تشخیص و
بررسی نیستند. ویژگی مشخصه تفکر، انعکاس اشیاء، پدیده های ذاتی، پیوندها و
روابط علّی بین خصلتهای هر شیء و نیز بین خود اشیاء و پدیده ها در ذهن
انسان است. (قاسم زاده 1361 نقل از گردی)
امروزه توجه بسیاری به نقش عوامل شناختی (نگرشها[1]، تفکرات[2]، و انتظارات[3] بر رفتار معطوف شده است. جایگاه شناخت به عنوان متغیر واسطه ای تعامل شخص با شخص[4]
بسیار حائز اهمیت است. خصوصاً درمانگران، با تصویر ذهنی، فعالیتهای روانی و
الگوهای تفکر فرد به عنوان عوامل کلیدی رشد، تداوم و تغییر رفتار
ناکارآمد، بسیار مواجه می شوند. درمان شناختی به دنبال تغییر در تفکر و
فعالیتها بوسیله تاثیرگذاری بر الگوهای هشیار تفکر فرد است.(گلدنبرگ و
گلدنبرگ1996نقل از گردی)
روان
شناسان شناختی معتقدند که رویدادهای ذهنی صرفاً پدیده های همایند نیستند،
بلکه فرآیندهای شناختی بر رفتار تاثیر دارند. آنها بویژه اعتقاد دارند که
فرآیندهای شناختی آشفته موجب اختلالات روانی می شوند؛ که با تغییر دادن
این شناختها، اختلال را می توان تسیکن داد و حتی آنرا درمان کرد. (روزنهان و
سیکمن 1379 نقل از گردی)
(اتکینسون
و دیگران 1369)، از اندیشه، دانش ها، تفسیرها، دریافتها و افکار هر فرد به
عنوان شناخت یاد می کنند. به عبارتی آنچه از شناختها مورد نظر است، افکار و
نگرشهایی است که فرد راجع به خودش، جهان و دیگران دارد. همچنین الیس بر
این باور است که: اضطراب و اختلالات عاطفی نتیجه طرز تفکر غیرمنطقی و
غیرعقلانی است. به نظر او، افکار و عواطف کنشهای متفاوت و جداگانه ای
نیستند. از این رو، تا زمانی که تفکر غیرعقلانی ادامه دارد، اختلالات عاطفی
نیز به قوت خود باقی خواهد بود. به نظر الیس، افرادی که خود را اسیر و
گرفتار افکار غیر عقلانی خویش می کنند، احتمالاً خود را در حالت احساس خشم،
مقاومت،خصومت، دفاع، گناه، اضطراب، بی ثمری، سستی و رخوت مفرط، عدم کنترل،
و ناشادی قرار می دهد. انسان به وسیله اشیای خارجی مضطرب و برآشفته نمی
شود، بلکه دیدگاه و تصوری که او از اشیاء دارد، موجب نگرانی و اضطرابش می
شوند. تمام مشکلات عاطفی افراد از تفکرات جادویی و موهوم آنها سرچشمه می
گیرد که از نظر تجربه معتبر نیستند. (پاپن 1974 نقل از گردی)
همانطور
که ذکر گردید «از دیدگاه الیس بسیاری از ناراحتی ها و بی نظمی ها در زندگی
عاطفی مردم ناشی از عقایدی غیر منطقی هستند که آنها در مورد خود و جهان
پیرامون خود دارند» و یکی از جنبه های زندگی عاطفی مردم مساله ازدواج و
زندگی زناشویی است بدون تردید ازدواج بزرگترین و مهمترین حادثه زندگی هر
فرد و انسانی است که موفقیت و شکست در آن، برای هر یک از زوجین سرنوشت ساز
خواهد بود. بنابراین بر هر دختر و پسری لازم است که قبل از ازدواج در مورد
انتخاب همسر اطلاعات کافی کسب کنند و سپس اقدام نمایند.
موثرترین
قدم در موفقیت یک خانواده، دقت و بررسی کافی در مرحله انتخاب همسر است
تجربه نشان می دهد که بسیاری از ناکامی های خانوادگی از ناآگاهی یا غفلت و
اشتباه در همین مرحله ناشی می شود. برخی به سادگی و بدون بررسی کافی اقدام
به تشکیل خانواده می کنند و بدون آنکه از عواقب سهل انگاری خود در این
زمینه آگاه باشند همسری بر می گزینند و پس از گذشت مدتی کوتاه در می یابند
که میان آنها تناسب فکری و اخلاقی لازم وجود ندارد. برخی دیگر ملاکهایی را
در انتخاب همسر برای خود در نظر می گیرند که جز خسران و پشیمیانی چیزی به
دنبال نخواهد داشت. از این رو موفقیت خانواده در درجه اول به این بستگی
دارد که انتخاب همسر از روی آگاهی و با توجه به معیارهای درست و منطقی صورت
گیرد. از این رو یادآوری این نکته به خانواده ها و جوانانی که در آستانه
تشکیل خانواده هستند بسیار ضروری است که در مرحله انتخاب همسر، با انتخابی
ناآگاهانه و سطحی آینده خود را تباه نسازند، زیرا در پی این اشتباه عمری را
به پشیمانی سپری خواهند کرد. (سادات 1376 نقل از جعفری)
همچنین
(آلبرت الیس 1375 نقل از مومن زاده) با ارائه نظریه رفتار درمانی عقلانی ـ
عاطفی (R.E.B.T ) در زمینه ماهیت انسان معتقد است که انسان موجودی است که
بطور بالقوه هم ظرفیت داشتن تفکر منطقی را داراست و هم می تواند به گونه ای
غیرمنطقی بیندیشد. تحقیقات زیادی نشان داده اند که بین تفکر، احساس و
رفتار روابط متقابل وجود دارد به گونه ای که تفکر بر عواطف نیز در چگونگی
اندیشیدن و پردازش محرکها تاثیر می گذارند. با توجه به روابط متقابل بین
شناخت و عواطف رویکرد R.E.B.T معتقد است که احساسهای شادمانی، رضامندی و
عزت نفس نتیجه تفکر منطقی و احساسهای نارضامندی، اضطراب و افسردگی تحت
تاثیر تفکر غیرمنطقی است. مطابق این رویکرد، از ویژگی های دیگر انسانی،
توانایی اندیشیدن فرد روی محتوا و فرایند تفکر خود می باشد. یعنی همانطور
که، انسان می تواند روی تفکر خود بیندیشد، این ظرفیت را هم دارد که با
اصلاح و تغییر تفکر نامناسب، خود را از شر اضطرابها و ناراحتی های روانی
رها سازد. (الیس 1375نقل از مومن زاده)
در
زمینه مشکلات و ناسازگاری زناشویی، نیز الیس معتقد است که، ریشه این
مشکلات و ناسازگاریها، در تفکر غیر منطقی یک یا هر دو شریک است. و در صورت
اصلاح این تفکر غیر منطقی، اختلالات زناشویی از بین خواهند رفت. (همان
منبع)
نورمن ایستین، (1986
نقل از مومن زاده) برخی از انتظارات غیرواقعی مردم را در مورد روابط
زناشویی چنین بیان کرده است: «عدم توافق بین زن و شوهر، باعث تیره شدن
روابط آنها می شود، زن و شوهرها باید قادر به حدس زدن نیازها و خلقیات
یکدیگر باشند به طوریکه بتوانند فکر هم را بخوانند. بدیهی است که چنین
آدمهای بزرگی (زنان و مردان) نمی توانند تغییری در خود به وجود آورند. با
جمع بندی تحقیقات متعددی که درباره علل طلاق انجام شده به نظر می آید که
مهمترین منابع دشواریهای زناشویی، در درون خود «زوجها» قرار دارد همچنین
برنز(1984) و الیس (1978) به نقل از مومن زاده ) می گویند: تفکرات غیرمنطقی
و انعطاف ناپذیری تفکر زوجها، علت اصلی اختلافات در روابط اجتماعی و بخصوص
در روابط زوجها می باشد. به لحاظ آماری تحقیقات انجام شده در کشورهای
پیشرفته حدود 90% جدایی ها از نارسایی های روانی، هیجانی و خصوصاً تفکرات
غیرمنطقی زوجها بوجود می آید و حدود 60% افراد در این زمینه، یعنی وجود
تفکرات غیرمنطقی و سوءظن از هم جدا شده اند. و از بین تمام عواملی که در از
هم گسیختگی بنیان خانواده موثر است، طبق آمار گزارش شده، عامل سوء تفاهم،
تفکرات غیرمنطقی و مطلق گرا از همه بیشتر دیده شده است. (کاظمی 1366 به
نقل از مومن زاده)
همچنین
(فرجاد 1372 نقل از مومن زاده) اظهار می کنند که ستیزه های خانوادگی و طلاق
به عنوان یکی از دردناکترین مسائل اجتماعی قابل بحث در جامعه ما و اکثر
جوامع، متاسفانه روز به روز در حال افزایش است. امروزه احساس امنیت وآرامش و
روابط صمیمانه بین زن و مرد به سستی گرائیده است و خانواده به گونه
فزاینده ای با نیروی مخرب و ویرانگر مواجهه شده است. و این تهدید مهمی برای
سلامت جامعه به شمار می رود و در حال حاضر و در بسیاری از کشورهای صنعتی و
پیشرفته میزان طلاق تا رقم 5% افزایش یافته است. توجه جدی به گسترش مشکلات
و ناسازگاریهای زناشویی و افزایش آمار طلاق و مشاجره ها در خانواده ها که
بخشی از آن از همین عدم توجه به ملاکها و معیارهای ازدواج صورت می گیرد و
با توجه به مسائلی که عنوان شد اهمیت و ضرورت نوع تفکرات و نگرشها و شناخت
افراد در مورد ملاکها و معیارهای ازدواج از ضرورتهای انجام این تحقیق است.
تعداد صفحات:130