فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده................................................................................................
مقدمه........................................................................................
فصل اول: کلیات پژوهش............................................................
1-1 مقدمه:...........................................................................................
1-2 بیان مساله و علل انتخاب موضوع...............................................................
1-3 اهداف پژوهش:....................................................................................
1-4 اهمیت پژوهش:...................................................................................
1-5 نوع طرح پژوهش:..........................................................................
1-6 متغیرهای پژوهش:...............................................................................
1-7 فرضیه های پژوهش:......................................................................
1-8 قلمرو پژوهش:..........................................................................
1-1-8 قلمرو موضوعی....................................................................
2-1-8 قلمرو مکانی ......................................................................
3-1-8 قلمرو زمانی .....................................................................
1-9 محدودیتهای پژوهش ....................................................................
1- 10 روش پژوهش.............................................................................
1-11 روش جمع آوری اطلاعات ................................................................
1-12 ابزار اندازه گیری اطلاعات ..........................................................
1-13 واژگان کلیدی و اصطلاحات........................................................
1-14 ساختار پژوهش................................................................................
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش...................................................
1-تاریخچه،مبانی نظری، چارچوب گزارشات مالی، انرون.............................
2-1 مقدمه:....................................................................................
2-2 گفتار اول: تاریخچه......................................................................
2-2-1 مقاله فنی انتشار یافته توسط انجمن حسابداران قسم خورده انگلستان و ولز...........
2-2-2 متن پیشنهادی شماره 42 (ED42).................................................
2-2-3 متن پیشنهادی شماره 49 (ED 49).....................................................
2-2-4 شرایط پیشنهاد شده توسط متن پیشنهادی گزارشگری معاملات (FRED4).............
2-2-5 بیانیه تحقیق مالی شماره 5 (1994) گزارشگری محتوای معاملات...........................
2-3 گفتار دوم: مبانی نظری...................................................................
2-3-1 تجزیه و تحلیل مزایا و مخاطرات....................................................
2-3-2 شناخت.............................................................................
2-3-3 عدم شناخت......................................................................................
2-3-4 تهاتر....................................................................................
2-3-6 نحوه ارائه اقلام مرتبط با هم..............................................................
2-3-6 معاملات مرتبط......................................................................
2-4 گفتار سوم : چارچوب گزارشات مالی......................................................................
2-4-1 ترازنامه...............................................................................
2-4-2 صورتهای مالی اساسی دیگر..............................................................
2-4-3 یادداشتهای توضیحی صورتهای مالی و گزارش هیئت مدیره به مجمع عمومی صاحبان سهام
2-5 گفتار چهارم: فروپاشی انرون مقدمه ای برای تحول در وضع قوانین و استانداردهای....
مرتبط با معاملات خارج از تراز نامه..................................................................
2-5-1 آنچه برای انرون اتفاق افتاد؟...................................................................
2-5-2 تاریخچه انرون...............................................................................
2-5-3 گزارش Powers و Batson در مورد انرون.........................................
2- شرکتهای با اهداف خاص، قانون سار بینز اکسلی....................................
2-1 گفتار پنجم: شرکتها با اهداف خاص..............................................................
2-2-1 مقدمه ..............................................................................
2-2-2 تعریف شرکتها با اهداف خاص....................................................................
2-2-3 ارتباط با تامین مالی خارج از تراز نامه.......................................................
2-2 گفتار ششم: قانون سار بینز اکسلی.................................................................
2-2-1 مقدمه................................................................................
2-2-2 ارتباط قانون ساربینز اکسلی با موضوع خارج از تراز نامه ...................................
2-2-3 اقلامی که افشاء آنها در ارتباط با ترتیبات خارج از ترازنامه لازم است...................
2-2-4 افشاء اقلام تعهدات قراردادی ............................................................................
3- شیوه های مورد استفاده در تامین مالی خارج از تراز نامه.........................
1-2 گفتار هفتم : شرکتهای فرعی و شبه شرکتهای فرعی...................................................
2-2-1 تعریف شرکتهای فرعی وشبه فرعی......................................................................
2-2-2 معافیت شبه شرکتهای فرعی از تلفیق...................................................................
2-2-3 ارتباط شرکتهای فرعی و شبه فرعی با تامین مالی خارج از تراز نامه......................
2-2 گفتار هشتم: سرمایه گذاری در ارزش ویژه سایر شرکتها............................................
3-2-1 سرمایه گذاری هایی که نه موجب افزایش نفوذ قابل ملاحظه می شودونه موجب افزایش کنترل
2-2-2 سرمایه گذاری هایی که موجب افزایش نفوذ قابل ملاحظه می شود اما موجب افزایش کنترل
نمی شود ..........................................................................................
2-2-3 سرمایه گذاری هایی که موجب کنترل می شود......................................................
2-2-4 موضوع خارج از ترازنامه در حسابداری سرمایه گذاریها........................................
2-2-5 تلفیق.....................................................................................
2-3 گفتار نهم: اجاره های بلند مدت......................................................................
1-2-3 ارزیابی معامله....................................................................................
2-2-3 ماهیت شیوه ها و الزامات گزارشگری مالی..........................................................
3-2-3 موضوع خارج از ترازنامه در حسابداری برای اجاره های بلند مدت.......................
2-4 گفتار دهم: فروش و اجاره آن از خریدار...........................................................
1-2-4 ارزیابی معامله..............................................................................
2-2-4 اجاره های سرمایه ای.......................................................................
3-2-4 اجاره های عملیاتی............................................................................
4-2-4 موضوع خارج از ترازنامه در حسابداری برای فروش و اجاره آن از خریدار............
5-2-4 استاندارد بین المللی حسابداری برای اجاره ها....................................................
2-5 گفتار یازدهم: فروش و توافقات باز خرید................................................................
1-2-5 ارزیابی معامله................................................................................
2-2-5 ماهیت شیوه ها و الزامات گزارشگری مالی..........................................................
3-2-5 موضوع خارج از ترازنامه در حسابداری برای فروش و توافقات بازخرید................
4-2-5 شیوه حسابداری..............................................................................
2-6 گفتار دوازدهم : کالاهای امانی................................................................................
1-2-6 ارزیابی معامله..............................................................................
2-2-6 ماهیت شیوه ها و الزامات گزارشگری مالی..........................................................
3-2-6 حقوق هر طرف معامله برای بازگرداندن کالا........................................................
4-2-6 تعیین قیمت برای انتقال نهایی مالکیت به مشتری ................................................
5-2-6 آیا مشتری لازم است به سازنده کالا مبلغی به عنوان ودیعه بدهد؟......................
6-2-6 آیا مشتری حق استفاده از کالا را دارد؟.......................................
7-2-6 موضوع خارج از ترازنامه در حسابداری برای کالاهای امانی..................................
2-7 گفتار سیزدهم: نقل و انتقالات داراییهای مالی با مشارکت های مداوم.........................
1-2-7 ارزیابی معاملات......................................................................
2-2-7 موارد افشاء طبق SFAS شماره 140..................................................
3-2-7 موضوع خارج از ترازنامه در حسابداری برای نقل و انتقالات دارائیهای مالی.......
2-8 گفتار چهاردهم: تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی .....................................
1-2-8- روشهای تجزیه و تحلیل.............................................................
2-2-8- طبقه بندی نسبتها .................................................................
3-2-8- فرض تداوم فعالیت ................................................................
2-9- گفتار پانزدهم : پیشینه پژوهش .........................................
1-2-10: نتیجه گیری.............................................................
فصل سوم: روش شناسی پژوهش (متدولوژی)............................................
1-3 مقدمه.........................................................................................
2-3 اهداف پژوهش..................................................................................
3-3 روش جمع آوری داده ها......................................................................
4-3 قلمرو پژوهش................................................................................
5-3 جامعه آماری................................................................................
6-3 نحوه گردآوری اطلاعات....................................................................
7-3 نمونه گیری.................................................................................
8-3 فرضیه های پژوهش..............................................................................
9-3 متغیرهای پژوهش................................................................................
10-3 تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش..............................................................
11-3 اندازه گیری متغیرهای پژوهش....................................................................
12-3 روش آماری آزمون فرضیه ها............................................................
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های پژوهش..........................................
1-4 مقدمه......................................................................................
2-4 نتایج تحلیل داده ها- سال 80................................................................................
3-4 نتایج تحلیل داده ها- سال 81................................................................................
4-4 نتایج تحلیل داده ها- سال 82................................................................................
5-4 نتایج تحلیل داده ها- سال 83................................................................................
6-4 نتایج تحلیل داده ها- سال 84................................................................................
7-4 نتایج تحلیل داده ها- سال 85................................................................................
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.......................................................
1-5 مقدمه.....................................................................................
2-5 خلاصه ای از کل پژوهش.................................................................
3-5 خلاصه یافته های پژوهش....................................................................
4-5 نتیجه گیری.................................................................................
5-5 پیشنهادات................................................................................
1-5-5 پیشنهادات مربوط به یافته های پژوهش ......................................................
2-5-5 پیشنهادات برای پژوهش های آتی.................................................................
6-5 محدودیت های پژوهش............................................................................
7-5 فهرست منابع ..............................................................................
فصل ششم :پیوستها
مقدمه
با
توجه به شتاب فرآیند علم و تکنولوژی در جهان صنعتی امروز، هر رشته ای از
علوم به گرایشهای تخصصی بیشتری تقسیم شده است. این تقسیم بندی به خودی خود
و بنا به نیاز و ضرورت و پیچیدگیهای روز افزون صنعت بوجود می آید. دنیای
اقتصاد و روابط بین متغیرهای اقتصادی و مالی هم از این تحولات مستنثنی
نبوده است ومسائل این رشته نیز روز به روز پیچیده تر و مشکل تر از قبل می
شود، بخصوص پول و بازارهای سرمایه که نقش مهم و تعیین کننده ای در اقتصاد
دارند. تامین مالی برای اجرای پروژه های سودآور در رشد شرکت نقش بسیار مهمی
ایفا می کند. توانایی شرکت در تامین منابع مالی بالقوه برای تهیه سرمایه
به منظور سرمایه گذاریها و تهیه برنامه های مالی مناسب از عوامل اصلی رشد و
پیشرفت شرکتها به حساب می آیند[1]
. یکی از بزرگترین چالش های شرکتها برای ادامه فعالیتشان کمبود منابع مالی
برای تامین نیازهای سرمایه ای است که شرکتها را به انتخاب و تعیین روشهای
تامین مالی کوتاه مدت یا بلند مدت به طرق مختلف ترغیب و تشویق می کند[2].
تصمیم گیریهای مربوط به تامین مالی توسط شرکتها عمدتاً در ارتباط با
ساختار سرمایه وهمچنین تعیین و انتخاب بهترین شیوه تامین مالی و ترکیب آن
می باشد در نتــــیجه یک شرکت می تواند از طریق تغییر در مواردی مانند سود
هر سهم، خط مشی تقسیم سود، زمانبندی مدت و ریسک سودآوری و انتخاب شیوه
تامین مالی بر ثروت سهامداران اثر بگذارد. منابع مالی هر واحد اقتصادی از
منابع داخلی و خارجی تشکیل شده است، منابع داخلی شامل جریانهای نقدی حاصل
ازعملیات، وجوه حاصل از فروش داراییها ومنابع خارجی شامل استقراض از
بازارهای مالی و انتشار اوراق بهادار می باشد.[3]
با
بوجود آمدن نوآوریهای مالی عمده ای که در دهه 1980 شکل گرفت شرکتها به
روشهای نوینی از تامین مالی روی آوردند که نیازهای مالی خود را نه از طریق
روشهای متداول و رایج بلکه از طریق روشهای تازه ودر مواری ابتکاری برآورده
کردند که این مسئله منجر به پیدایش بحث های نوین در چگونگی ثبت وارائه این
نوع از تامین مالی توسط شرکتها در گزارشهای مالی و در نشریات تخصصی حرفه
حسابداری شد[4]. در این پژوهش
تلاش می شود ماهیت و روشهای تامین مالی خارج از ترازنامه و همچنین به
اختصار دلائل استفاده توسط شرکتها و در نهایت بررسی امکان تشخیص استفاده از
این نوع تامین مالی در شرکتها توسط حسابرسان مستقل مورد مطالعه و بررسی
قرار گیرد.
1-2 بیان مساله و علل انتخاب موضوع
موضوع روشهای تامین مالی [5]برای
شرکتها همواره از جمله موضوعات بحث بر انگیز بوده است. مساله مورد بحث در
این پژوهش شناخت یکی از روشهای تامین مالی تحت عنوان"تامین مالی خارج از
ترازنامه" (OBSF) [6] و بررسی چگونگی تشخیص آن توسط حسابرسان مستقل می باشد.
توضیح
اصطلاح تامین مالی خارج از ترازنامه قدری مشکل است، این مشکل ابتدا در
هنگام نگارش درباره این موضوع بوجود می آید. بطور طبیعی فرض و قاعده براین
است اقلامی که قطعیت دارند به ترازنامه تعلق دارند و اقلامی که قطعی نیستند
از این قاعده مستثنی می شوند. اثر عملی معاملات خارج از ترازنامه این است
که این گونه معاملات بصورت نمایش کامل از فعالیت اصلی در حسابها نشان داده
نمی شوند که این امر ناشی از یکی از دو دلیل زیر است:
یا امکان دارد اقلام بوجود آمده از معامله به طور خالص در حسابها آورده
شوند مانند خارج کردن وامهای دریافتی در برابر دارائی‌هایی که برای تامین
مالی تضمین گذاشته شده‌اند.
یا
ممکن است اقلام حاصل از معاملات بصورت کامل از حسابها خارج شوند به این
صورت که این اقلام را بر اساس مبنایی به عنوان تعهدات آتی ارائه می کند ونه
بصورت داراییها و بدهیهای فعلی مانند( تعهدات اجاره های عملیاتی، تعهدات
پرداخت یا دریافت نشده قراردادها یا قراردادهای کالاهای امانی و بدهیهای
احتمالی غیر عملیاتی).
نتیجه
هر دو حالت این است که ترازنامه به کمتر ارائه کردن (کم نمائی) داراییها و
بدهیها ازآنچه که واقعاً هستند اشاره می کند. و نسبتهای مالی بهتری ارائه
می شود، مانند نسبتهای اهرمی و بازده سرمایه بکار گرفته شده.
علاوه بر این معمولا گروه دیگری از حسابها(حسابهای سود و زیانی) بدلائل زیر تحت تاثیر قرار میگیرد:
اول اینکه داراییها ازترازنامه به قصد فروش‌به همراه یک اثر سود متحمل خارج می شوند.
دوم اینکه فعالیت خارج از ترازنامه زمانبندی یا افشای اقلام درآمدی وابسته
را متاثر می کند، خصوصاً حضور یا عدم حضور اقلام در ترازنامه معمولاً یا
بهای تامین مالی درگیر درمعامله را متاثر می‌کند یا درون سایر اقلام
درآمدها و هزینه ها قرار می گیرد.
اصطلاح
تامین مالی خارج از ترازنامه(OBSF)ظاهراً روی ترازنامه تمرکز دارد اما با
توجه به توضیحات بالا چنین معاملاتی روی سایر صورتهای مالی نیز تاثیر می
گذارد. برای مثال، هنگامی که دارایی فروخته می شود یکی از آثار این عملیات
این است که دارایی فروخته شده از ترازنامه حذف می‌گرددو اثر دیگر این است
که فروش در صورتحساب سود و زیان ثبت شده و سود و زیان حاصل از فروش اندازه
گیری می شود. بنابراین، ارتباطی بین قاعده تشخیص و عدم تشخیص اقلام در
ترازنامه و قاعده شناخت درآمد وجود دارد. معاملاتی از این دست در زمره
معاملاتی قرار می گیرد که شکلشان با محتوای اقتصادیشان در مغایرت است،
واکنش حسابداری شناسایی کردن اقلامی است که دارای محتوای حقیقی و واقعی است
و معاملات را به شکل واضح نمایش می دهد.
معاملات
خارج از ترازنامه معاملاتی هستند که هدفشان این است که به شرکتها اجازه
دهند که از بازتاب جنبه های قطعی فعالیتها در حسابها خودداری کنند،
بنابراین، این اصطلاح دارای مفهوم منفی است. عقیده براین است که باید از
عملکرد کسانی که در چنین معاملاتی افراط می کنند جلوگیری به عمل آید. از
این منظر می بایست استانداردهایی وضع شود که اجازه ندهند حسابها توسط اثر
معاملاتی که انگیزه اصلی شان حسابسازی است گمراه کننده شوند.
با
توجه به اینکه صورتهای مالی شرکتهایی که از روشهای متنوع تأمین مالی خارج
از ترازنامه (OBSF) استفاده می کنند ممکن است برای استفاده کنندگان گمراه
کننده باشد و نیز با توجه به اینکه شرکتهایی که از این نوع تأمین مالی
استفاده می کنند معمولا و نه لزوماً دچار بحرانهای مالی و کمبود نقدینگی
هستند که همین موضوع اثرات با اهمیتی در تداوم فعالیت شرکتها دارند، لزوم
قضاوت حسابرسان مستقل از طریق چگونگی شناخت و تشخیص استفاده از این نوع
تامین مالی و تعیین چگونگی استخراج اطلاعات مربوط و نحوه رسیدگی را ایجاب
می کند.
1-3 اهداف پژوهش
در
سالهای 2001 و 2002 رسوایی های بسیار زیادی در زمینه حسابداری شرکتها،
حاکی از ضعف در سیستم حاکمیت شرکتی، شیوه های حسابرسی و گزارشهای مالی بود
که مجلس سنای آمریکا از طریق تصویب لایحه ساربینز اکسلی[7]
در سال 2002 به این ضعف پاسخ داد که مهمترین جزء قانون اسناد بهادار از
دهه 1930 در بورس اوراق بهادار نیویورک محسوب می شود. بخش (C) 401 قانون
مذکور مقرر می دارد که کمیسیون بورس اوراق بهادار (SEC)[8] مطالعه ای را در پاسخ به 2 سوال زیر آغاز نماید.
وسعت شیوه های خارج از ترازنامه (OBS) شامل امکان بکارگیری شرکتها با اهداف خاص (SPE) [9]
و اینکه آیا صورتهای مالی منتشر شده توسط شرکتها به طور شفاف ترتیبات خارج از ترازنامه را منعکس می کند.؟
به
منظور پاسخ دادن به این سوالات کمیسیون بورس اوراق بهادار (SEC) مطالعه در
مورد شیوه های نسبتاً گسترده در رابطه با حیطه و مفهوم واژه خارج از
ترازنامه را آغاز کرد و مجموع متنوعی از شیوه های تجاری را مورد بررسی قرار
داد که به عنوان مفاهیم ضمنی خارج از ترازنامه مورد توجه قرار می‌گیرند.
در
این پژوهش سعی بر آن است که شیوه های مورد استفاده تأمین مالی خارج از
ترازنامه توسط شرکتها، قوانین حسابداری موجود در ارتباط با این موضوع،
چگونگی ثبت و انعکاس در گزارشهای مالی شرکتها و دلائل استفاده شرکتها از
این نوع تأمین مالی و در نهایت چگونگی برخورد حسابرسان مستقل در جهت تشخیص و
شناخت استفاده از این نوع تامین مالی توسط شرکتها مورد بررسی و مطالعه
قرار گیرد.
1-4 اهمیت پژوهش
امروزه
تامین مالی خارج از ترازنامه (OBSF) یکی از جذاب ترین موضوعاتی است که در
متون و کتب و نشریات تجاری و حسابداری دنیا به آن پرداخته می شود. این
جذابیت بخاطر شناخت چگونگی فراهم آوردن سرمایه مورد نیاز جهت ادامه فعالیت
شرکتهای می باشد. تامین مالی خارج از ترازنامه همان طور که از نام آن
پیداست به معاملاتی اشاره دارد که اثری از آنها در صورتهای مالی نبوده و
این گونه معاملات برای سرمایه گذاران کاملا شفاف و نمایان نیست. با توجه به
تئوری بازارهای کارا که شالوده آن وجود اطلاعات کافی و شفاف در بازار و
انعکاس به موقع و سریع اطلاعات توسط شرکتها می باشد، معاملاتی از قبیل
تامین مالی خارج از ترازنامه موجب تغییر در ساختار سرمایه شرکت از طریق
تغییر در نسبتهای کلیدی و به تبع آن عدم امکان مقایسه عملکرد شرکتها می
شود. با عنایت به اینکه استفاده از این نوع تامین مالی به دلیل عدم ثبت و
انعکاس بدهیها و تعهدات عمده در صورتهای مالی ممکن است باعث ناتوانی در
بازپرداخت بدهی ها و تعهدات و به تبع آن به وجود آمدن ابهام اساسی در
ادامه فعالیت واحد تجاری شود و نهایت منجر به توقف فعالیتهای واحد تجاری
شود به عنوان یک موضوع خاص می باید مورد توجه و بررسی قرار گیرد، چرا که
اولین نیاز سرمایه گذاران و اعتباران دهندگان اطلاعات شفاف، مربوط و قابل
اتکاء می‌باشد که شرکتها معمولا بدلیل تضاد منافع میان سرمایه گذاران و
مدیران تحت عنوان تئوری نمایندگی[10]
ممکن است اطلاعات مربوط و قابل اعتمادی را منتشر نکنند که این باعث بی
اعتمادی سرمایه گذاران به بازار سرمایه و در نتیجه خروج از این بازار
میشود، که البته سرمایه گذاران برای حل این مشکل متوسل به حسابرسی مستقل
می شوند و متحمل هزینه های نمایندگی[11]
که تلاشی از سوی سرمایه گذاران برای کنترل مدیران است، می شوند با توجه به
دلایل ذکر شده در بالا مورد بررسی و مداقه قرار گرفتن روشهای معاملات خارج
از ترازنامه، چگونگی ثبت و افشاء در صورتهای مالی توسط شرکتها و چگونگی
برخورد حسابرسان مستقل با این موضوع دارای ابعاد مختلفی است که در این
پژوهش به آنها پرداخته می شود.
1-5 نوع طرح و پژوهش
پژوهش های علمی از نظر هدف پژوهش به سه دسته تقسیم می شوند:
بنیادی؛ کاربردی؛ تحقیق و توسعه
نتیجه
تحقیق کاربردی کسب دانشی است که راهنما و دستور العملی برای فعالیتهای
عملی خواهد بود، در حالیکه در تحقیق بنیادی هدف کسب دانش و آگاهی نو بدون
در نظر گرفتن ارزش آنها در ایجاد تغییرات اجتماعی است.
از
آنجا که در این پژوهش با بهره گیری از دانش کنونی از روش کتابخانه ای
مباحث نظری مطرح گردیده و به کاربرد موضوع تحقیق در سامانه های اطلاعاتی
پرداخته شده است، این پژوهش از نوع نظری و کاربردی است.
1-6- متغیرهای پژوهش
دراین پژوهش متغیر مستقل تشخیص استفاده از تامین مالی خارج از ترازنامه توسط شرکتها و متغیر وابسته آن شامل موارد زیر است:
نسبتهای مالی شامل نسبتهای جاری، سریع و نقدینگی با استفاده از صورتهای مالی
تغییر در ساختار سرمایه از طریق قابلیت پرداخت دیون با استفاده از گزارش حسابرسی
تردیدی عمده در فرض تداوم فعالیت از طریق فزونی کل بدهی ها بر کل دارایی ها با استفاده از گزارش حسابرسی.
1-7 فرضیه های پژوهش
در این پژوهش با توجه به اثرات استفاده از تامین مالی خارج از ترازنامه بر روی صورتهای مالی سه فرضیه زیر صورت بندی شده است:
استفاده از تامین مالی خارج از ترازنامه باعث تغییر در نسبتهای کلیدی شرکتها می شود.
استفاده از تامین مالی خارج از ترازنامه باعث تغییر در ساختار سرمایه از طریق قابلیت پرداخت دیون شرکتها می شود.
استفاده از تامین مالی خارج از ترازنامه باعث تردیدی عمده در فرض تداوم فعالیت از طریق فزونی کل بدهی ها بر کل دارایی ها می شود.
1-8 قلمرو پژوهش
1-1-8 قلمرو موضوعی
موضوع
پژوهش حاضر نوعی از تامین مالی توسط شرکتها تحت عنوان تامین مالی خارج از
ترازنامه (OBSF)، روشهای موجود و همچنین چگونگی تشخیص و شناخت استفاده از
این نوع تامین مالی توسط حسابرسان مستقل می باشد.
2-1-8 قلمرو مکانی:
قلمرو مکانی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
3-1-8 قلمرو زمانی:
صورتهای مالی و گزارشهای حسابرسی منتشر شده 6 سال اخیر از (1380-1385) شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
1-9 محدویت های پژوهش:
با
توجه به اینکه کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین
سالهای 1380-1385 مورد بررسی قرار گرفته اند واز میان آنها تعداد 227 شرکت
که در ارتباط با تامین مالی خارج از
ترازنامه بوده اند انتخاب شدند که در نهایت 100 شرکت به دلائل زیر مورد آزمون قرار گرفته اند .
1-عدم ذکر مبلغ استفاده از تامین مالی خارج از ترازنامه توسط حسابرسان مستقل .
2-عدم تهیه صورتهای مالی تلفیقی توسط شرکتها (مندرج در گزارش حسابرس ) و عدم دسترسی به اطلاعات شرکتهای وابسته و مشمول تلفیق .
3-کمبود شدید منابع معتبر علمی در رابطه با موضوع در کشور .
1-10 روش پژوهش
روش
این پژوهش علیّ- قیاسی است بدین صورت که به منظور بررسی کلیه روابط علیّ
ممکن از طریق بررسی اثرات فعلی و داده های قدیمی در جستجوی علل توجیه کننده
موضوع پژوهش.
ابتدا در
مورد ماهیت تامین مالی خارج از تراز نامه و روشهای استفاده از این نوع
تامین مالی مطالعه و بررسی به عمل می آید و در پایان از طریق مطالعه میدانی
درباره موضوع مورد بحث به جمع آوری اطلاعات می پردازد و با استفاده از
آزمونهای آماری اطلاعات بدست آمده را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و از
آنها نتیجه گیری می نماید.
1-11 روش جمع آوری اطلاعات
بدلیل
اینکه قصد آن است که امکان استفاده از تأمین مالی خارج از ترازنامه در
شرکتها مورد بررسی قرار گیرد، به عنوان نمونه جامعه آماری، تعداد کافی از
شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روشهای
آماری انتخاب می شود، بدین ترتیب که اطلاعات مالی منتشر شده 6 سال اخیر
شرکتهای مذکور به همراه گزارش حسابرسی مورد بررسی قرار می گیرد و اطلاعات
مربوط استخراج شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.
1-12 ابزار اندازه گیری اطلاعات
برای
اندازه گیری داده های جمع آوری شده نمونه آماری مورد نظر نرم افزار Excle و
همچنین برای تحلیل داده ها از نرم افزار آماری spss استفاده شده است.
1-13 واژگان کلیدی و اصطلاحات
تامین منابع مالی مورد نیاز برای یک شرکت یا یک پروژه خاص
تامین مالی خارج از تراز نامه (OBSF): off-balance sheet financing
انواعی از معاملاتی است که به صورتی از نمایش کامل از رویداد مالی رخ داده در حسابها نشان داده نمی شود.
شرکتها با اهداف خاص (SPE): Special purpose Entities
شکلی از شرکتهای تجاری که به منظور اجرای فعالیتهای از قبل تعریف شده تشکیل شده اند.
قانون ساربینز اکسلی (SOX): 2002 Sabanes-Oxley. ACT of
دستورالعملی
قانونی مصوبه سال 2002 کنگره آمریکا در مورد چگونگی سیستم موثر کنترلی
گزارشگری مالی، استقلال حسابرس، مسولیت شرکت ها و چگونگی افشاءهای مربوط
به ترتیبات خارج از ترازنامه توسط شرکتها.
ساختار سرمایه Capital Structure . منظور در این پژوهش حقوق صاحبان ســــــهام می باشد.
1-14 ساختار پژوهش
ساختار
این پژوهش بر تجزیه و تحلیل حسابداری و گزارش انواع مختلف شیوه های
کاربردی خارج از ترازنامه برای تسهیل هر چه بهتر درک روشهای مورد استفاده
طراحی شده است.
فصل اول شامل کلیات پژوهش است که از نظر گذشت.
فصل دوم ابعاد مختلف موضوع از دیدگاه نظری و پیشینه پژوهش و همچنین روشهای کاربردی موضوع پژوهش که در چهارده گفتار بررسی شده است.
شامل
گفتاراول؛ تاریخچه. گفتار دوم؛ مبانی نظری. گفتار سوم؛ چارچوب گزارشهای
مالی. گفتار چهارم؛ مسائل مربوط به شرکت انرون .گفتار پنجم؛ شرکتها با
اهداف خاص. گفتار ششم؛ قانون ساربینز اکسلی و گفتار هفتم تا گفتار سیزدهم
به نقد و بررسی روشهای متداول و رایج استفاده از تامین مالی خارج از
ترازنامه پرداخته شده است و در گفتار چهاردهم مطالبی در مورد پیشینه پژوهش
عنوان شده است.
فصل سوم: در زمینه روش شناسی پژوهش به روش جمع آوری اطلاعات و فرضیه های پژوهش و نحوه آزمون آماری داده ها توضیحاتی داده می شود.
فصل
چهارم: شامل تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها. نخست اطلاعات توصیفی
جامعه آماری و سپس نتایج حاصل از داده ها بیان می شود و در نهایت سایر
یافته های پژوهش ارائه می‌گردد.
فصل پنجم: در برگیرنده نتیجه گیری و پیشنهادها برای پژوهش های آتی و دیگر یافته‌های پژوهش.
لازم به توضیح می باشد مطالب مطرح شده، در فصل دوم عمدتا از دو منبع زیر استفاده شده است:
1- Off Balance Sheet Finance (Ron Paterson) Janaury 1993(مآخذ شماره 9)
2-
Report and Recommendations Pursuant to section 401 (c) of the
Sarbanes-Oxley Act of 2002 on Arrangement with Off-Balance Sheet
Implication , Special Purpose Entities and Transparency of Filings By
Issuers. Jane 2004 (مآخذ شماره 11)
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
2-1 مقدمه:
اخیراً در پی رسوائیهای بوجود آمده در سال 2001 در آمریکا و سایر کشورها اصطلاح «خارج از ترازنامه[1]»
که برخی اوقات مفاهیم ضمنی پنهانی در خود دارد، یا دست کم می‌توان گفت که
کاملاً شفاف نیست کاربرد بیشتری پیدا کرد، بطور کنایه ای آنچه باید در
ترازنامه باشد، نیست و اینکه صادر کننده گزارش، معامله یا شیوه معامله را
به گونه ای طراحی کرده است که چنین نتیجه ای در برداشته باشد. هر چند
سوالاتی در این زمینه وجود دارد که اقلامی که باید در ترازنامه منعکس شوند،
ولی منعکس نشده‌اند، تنها برای فریب استفاده کنندگان صورتهای مالی نیست.
بسیاری از معاملات قانونی چنین سوالاتی را بوجود می‌آورند و البته
محدودیتهایی در مورد اینکه چه چیز باید در ترازنامه قید شود وجود دارد.
سوال گسترده تر و اساسی‌تر اینکه شیوه‌های مورد استفاده در معاملات خارج از
ترازنامه اغلب شامل یک پیوند اقتصادی یا قانونی بین شرکتها و مخاطرات و
مزایای بوجود آمده از معاملات و همچنین حقوق یا تعهداتی است که در ترازنامه
منعکس نشده‌اند (یا بطور کامل منعکس نشده‌اند).
تامین
مالی خارج از ترازنامه یکی از انواع معاملات خارج از ترازنامه است که
نخستین بار در اوایل دهه 1970 میلادی با شکل گرفتن و گسترش یافتن بازارها و
ابزارهای پیچیده مالی، پدیدار گشت. شرکتهای بزرگ با استفاده از این
ابزارها و با استفاده از خلاء‌های قانونی، اقدام به این گونه معاملات
کردند. تامین مالی یکی از مهمترین دغدغه‌های شرکتها برای ادامه فعالیت
می‌باشد که شرکتها برای برآورده کردن این نیاز متوسل به انواع متفاوتی از
این نوع معاملات می‌شوند. با توجه به اینکه معاملات خارج از ترازنامه شکلی
از حسابداری ساختگی است جوامع مختلف با توجه به قوانین کشورشان نسبت به
کاربرد این اصطلاح واکنش‌های متفاوتی از خود نشان داده‌اند، به عنوان مثال
در برخی کشورها از اصطلاح «حساب آرایی[2] » یا «حسابداری ساختگی[3]»
استفاده میشود. به هر حال در این مورد اتفاق نظر هست که معاملات خارج از
ترازنامه‌ای معاملاتی هستند که هدفشان این است که از بازتاب جنبه‌های قطعی
فعالیتها در حسابها خودداری کنند، بنابراین این اصطلاح دارای مفهوم منفی
است و عقیده بر این است که باید از عملکرد کسانی که در چنین معاملاتی شرکت
می‌کنند با وضع استانداردهای جدید حسابداری جلوگیری به عمل آید.
در
این فصل از پژوهش ابتدا تاریخچه مختصری از مباحث و مقالات منتشره توسط
نهادهای رسمی و غیر رسمی حرفه حسابداری در مورد موضوع و هم چنین به برخی از
روشها و تکنیکهای مورد استفاده اشاره میشود.
2-2- گفتار اول:
تاریخچه:
2-2-1مقاله فنی انتشار یافته توسط انجمن حسابداران قسم خورده انگلستان و ولز(ICAEW) [4]
یک
شماره از مقاله در اوایل سال 1980 منتشر شد که در آن به تامین مالی خارج
از ترازنامه موجود در شرکتهای فهرست شده، در بورس لندن اشاره می‌کرد که این
امر باعث نقد حرفه حسابداری و تعدادی از شرکتها شد. در پاسخ، انجمن، مقاله
فنی (603 TR)[5] را در دسامبر 1985 به عنوان یک مقاله برای بحث منتشر کرد.
این مقاله از طریق تهیه صورتهای مالی برای بررسی معاملات خارج از ترازنامه به بررسی نکات زیر پرداخت.
1-در
صورتهای مالی که می بایست به شکل صحیح و قانونی ارائه شوند، لازم است که
این اطلاعات براساس محتوا و واقعیت اقتصادی معاملات مورد توجه قرار گیرند و
نه صرفاً شکل قانونی آنها مد نظر قرار گیرد. محتوای معاملات و سایر
رویدادها همواره با شکل قانونی آنها سازگار نیست، هر چند اثرات خصوصیات
قانونی یک معامله خود بخشی از محتوا و اثر تجاری آن است. این اثرات بایستی
در چارچوب کلیّت معامله از جمله هرگونه معاملات مرتبط مورد تفسیر قرار
گیرد. جایی که اقلام بر مبنای محتوای معاملات مربوط در حسابها گنجانده
میشود و این مبنا متفاوت از شکل قانونی آنها است، یادداشتهای مربوط به
حسابها باید شکل قانونی معاملات مربوط به این اقلام و مبالغ مربوط را افشاء
کنند.
2- در شرایط خاص
جایی که عملیات حسابداری برای معامله ای با اهمیت برای نشان داده محتوای
معاملات به جای شکل قانونی اش، با شرایط فعالیت شرکت منطبق نباشد، افشاء
باید شکل صحیح و بی‌طرفانه‌ای فراهم کند،در این حالت احتمالاً حسابهای
فرضی جداگانه‌ای که بر مبنای محتوای اقتصادی تهیه شده است، ارائه می‌گردد.
انتشار
مقاله فنی (603 TR) بحثهای زیادی را در داخل حرفه حسابداری و هم چنین
اعضای اصلی حرفه ایجاد کرد. خصوصاً اینکه اعضای جامعه حرفه اعلام نمودند که
هر چند با اهداف اصلی مقاله (603 TR) موافق اند، اما با راه‌حل‌های
پیشنهادی آن مخالفت دارند و استدلال کردند که هدف اصلی صورتهای مالی فراهم
آوردن قابلیت مقایسه و یکنواختی (ثبات رویه) است و این امر در بهترین شکل
بوسیله حداقل کردن مفاهیم ذهنی و نظری بدست می‌آید. پس از این مباحث ایجاد
شده کمیته استانداردهای حسابداری (ASC) [6]
گروهی را مامور بررسی و مطالعه موضوع معاملات خارج از ترازنامه کرد. کمیته
استانداردهای حسابداری دو پیش نویس در مورد تامین مالی خارج از ترازنامه
منتشر کرد، اما قبل از اینکه طرح کامل شود، هیئت استانداردهای
حسابداری(ASB) [7]جایگزین آن شد.
2-2-2 متن پیشنهادی 42- (ED42) [8]
نخستین
موضوع در مورد معاملات خارج از ترازنامه در مارس 1988 تحت عنوان حسابداری
برای معاملات با اهداف خاص توسط کمیته استانداردهای حسابداری (ASC) منتشر
شد. متن پیشنهادی از مطالبی که پیش از این توسط کمیته استانداردهای
حسابداری ارائه شده بود تفاوتهای زیادی داشت. در متن پیشنهادی جدید، به
جنبه مفهومی موضوع توجه بیشتری شده بود تا این که نسبت به جزئیات موضوع.
توجه متن پیشنهادی به بررسی امکان استفاده از ا