1-
موضوع
پژوهش...........................................................................................................................................
4
تفاوت سنی بین زن وشوهر ............................................................. 27
رابطه با اولیا ........................................................................... 28
ویژگیهایی که در امر زناشویی نقش منفی دارد............................................ 29
وجوهی
از اختلافات زناشویی
......................................................................................................................
31
نیازهای احساسی زن
ومرد.............................................................................................................................
31
چگونه میتوان در زندگی
خوشبخت
بود...................................................................................................
32
نیاز اساسی ازدواج
موفق.................................................................................................................................
33
نقش زن در زندگی امروز
..............................................................................................................................
35
زن در نقش همسری
......................................................................................................................................
35
موقعیت زن در اسلام
.....................................................................................................................................
36
ازدواج از نظر
اسلام..........................................................................................................................................
37
سختگیری در مسئله
ازدواج..........................................................................................................................
38
اهداف والای ازدواج در
اسلام........................................................................................................................
38
معیارهای انتخاب همسر
................................................................................................................................
40
عقد
وعروسی......................................................................................................................................................
44
حقوق زن
وشوهر..............................................................................................................................................
45
هدف زندگی ازدید قرآن
...............................................................................................................................
46
اساس رابطه زناشویی از
نظر قرآن کریم
...................................................................................................
47
خانواده متزلزل .
..............................................................................................................................................
50
خانواده
متعادل..................................................................................................................................................
50
خانواده
متکامل..................................................................................................................................................
50
ویژگیهای ارتباط سالم
زن و
شوهر..............................................................................................................
51
ویژگیهای ارتباط ناسالم
زن و
شوهر............................................................................................................
52
توصیههایی برای زن
وشوهرها.......................................................................................................................
53
شیوههای کاربردی برای
رسیدن به تفاهم
................................................................................................
53
خانواده گسسته
...........................................................................................................................................
56
انواع عوارض بعد از
طلاق...............................................................................................................................
58
تدابیر اسلام برای
پیشگیری از
طلاق.........................................................................................................
59
ماهیت عامل g
................................................................................................................................................
67
نظریه چند عاملی
ترستون.............................................................................................................................
88
نظریه سه بعدی
گیلفورد................................................................................................................................
89
نظریه کتل درباره هوش
متبلور وهوش
سیال............................................................................................
90
1-1- جامعه مورد
بررسی..............................................................................................................................
114
2-1 روش نمونه گیری
..................................................................................................................................
115
جدول داده های خام
زنان..............................................................................................................................
143
فهرست جدولها
فهرست نمودارها
ادبیات و پیشینه تحقیق
پژوهش حاضر شامل دو بخش است که بخش اول مربوط به مبحث رضایت زناشویی و بخش
دوم مربوط به مبحث هوش میباشد. در بخش اول به بیان تعریف رضایت و رضایت
زناشویی ، ازدواج ، اهداف والای ازدواج در اسلام ، نقش زن در زندگی امروز
،شرایط همسر در ازدواج ،حقوق زن و شوهر برهم ،هدف زندگی از دید قرآن ،
برقراری ارتباط مؤثر خانواده و طلاق میپردازیم و در بخش دوم به بیان تعریف
هوش،عوامل مؤثر در هوش ، نظریههای هوش و آزمونهای هوش میباشد.
رضایت حالت هیجانی است که بارسیدن به یک هدف پدید میآید(ذوالفقار،1380، ص 63).
پار سونز، رضایت را به عنوان حالت درونی در مقابل خوشایندی که حالت ظاهری دارد مطرح میکند ( همان منبع) .
شعارینژاد 1343 میگوید : رضامندی به آن حالت موجود زنده گفته میشود که
تمایلات محرک وی به هدف خود رسیدهاند. احساسی که شخص هنگام رسیدن به
آرزوهایش پیدا میکند(همان منبع) .
دایرهالمعارف فلسفه و روانشناسی رضایت را اینگونه تعریف میکند: رضایت
خوشایندی برآمده از آگاهی به یک وضعیت راحت است که معمولا با ارضای بعضی
تمایلات خاص پیوند خوردهاست . از آنجائیکه رضایت همرا خوشایندی است ، لذا
خوشایندی ممکن است به رضایت تبدیل شود . افراد رضایت را در فکر کردن به
وضعیتی که در وهله اول از خوشایندی برای آنها حاصل میشود به دست
میآورند(همان منبع).
تعریف رضایتمندی زناشویی
وینچ[2] ودیگران 1974معتقدند که رضایت زناشوئی ،انطباق بین وضعیتی که وجود دارد و
وضعیتی که مورد انتظار است میباشد (ذوالفقار ، 1380 ، ص64).
یکی از عوامل مهم در هر رابطه زناشویی رضایت خاطری است که زن و شوهر از
آن احساس میکنند. میزان رضایت خاطر شما از رابطه زناشویی روی ارسال و
دریافت پیام تاثیر میگذارد . شوهری که از ازدواج خود ناراضی است به حوادث
منفی زندگی توجه میکند و از پیام همسرش برداشت منفی مینماید . در حالی که
شوهر راضی از ازدواج برداشتهایش مثبت است (قراچه داغی ، 1379، ص83).
سه نوع اندیشهای که در روابط صمیمانه از اهمیت فراوان برخوردارند
انتظارات از رابطة زناشویی یا معیارها، باورهای مربوط به روابط زناشویی و
تبیین رفتار همسر هستند(قراچهداغی ، 1379، ص85).
ازدواج
رسول اکرم (ص) فرمودند: بعد از اسلام که بالاترین نعمتهاست ، همسر خوب و شایسته بزرگترین نعمت زندگی است.
بلوغ جنسی عبارتست از خواستههای فیزیولوژیکی یک فرد و ازدواج جوابی است
به خواستهها و هرچه بین این دو سؤال وجواب فاصله بیشتر باشد عقدههای
روانی بیشتر است و در اجتماعی که بلوغ را به علل کیفیات شهوانی و محرکهای
معمولی یا بنابر خاصیت مصالح زودرس میسازند بحرانهای قلمداد شده
فوقالعاده میشوندومخرب (پاکنژاد ، 1374 ،ص 103).
تعریف ازدواج
ازدواج ارتباطی است که دارای تمامیت بینظیر و گستردهای میباشد،ارتباطی
که دارای ابعاد زیستی ، عاطفی ، روانی ، اقتصادی و اجتماعی است . به عبارت
دیگر ،همزیستی زوجین در درون خانواده ، موجب چنان ارتباط عمیق و
همهجانبهای میشود که بی هیچ شک و شبههای قابل مقایسه با هیچیک از دیگر
ارتباطات انسانی نمیباشد به نحوی که قرارداد ناشی از آن دارای نوعی تقدس
شده است . بطور کلی ازدواج را میتوان عملی دانست که موجب پیوند دوجنس مخالف
بر پایة روابط پایای جنسی میشود و با انعقاد قراردادی اجتماعی مشروعیت
پیدا میکند (نجاتی ،1381 ، ص 23).
کارلسون[3]
ازدواج را چنین تعریف میکند ، ازدواج فرایندی میباشد از کنش متقابل بین
یک مرد و یک زن که با تحــقق بخشیدن به بــرخی شرایط قانونی و برپاداشتن
مراسمی برای
برگزاری زناشویی انجام میگیرد .کلودی استروس[4] ازدواج را بر خوردی دراماتیک بین فرهنگ و
طبیعت یا میان قواعد اجتماعی و کشش جنسی میداند(همان منبع).
ازدواج رابطه نزدیکی است که میان مرد و زن برای مدت طولانی برقرار میشود
بنابراین جوانان باید قبل از ازدواج شرایطی را که لازمه زناشویی
موفقیتآمیز است در نظر بگیرند. این رابطه تنها بمنظور ارضای تمایلات آنی
نیست بلکه زندگی آینده و خوشبختی زن و مرد و کودکان آنها بر اساس این پیوند
قرار گرفته است و یکی از علل عمدة اختلالات روانی در کودکان گسسته شدن
رابطة خانواده و یا اختلافات شدید خانوادگی است (شاملو، 1378 ، ص 60).
فوائد ازدواج
انتخاب و ازدواج با همسری مناسب یکی از عوامل مهم و مؤثر جهت رسیدن به خوشبختی است(نوروزی،1372، ص 44).
از فوائد ازدواج میتوان کسب استقلال،انس و آرامش ،حفظ عفت و مصونیت از
گناه ،آرامش و تعادل اعصاب ، تولید و تکثیر نسل، تعاون در اطاعت و نیل به
ثواب ، سلامت و امنیت اجتماعی را نام برد(نوروزی،1372، ص 45).
غزالی دانشمند بزرگ اسلامی ،در نکاح پنج قائده مستتر میباشد. اولاد،کم
کردن شهوت،تدبیر منزل که مربوط به زنان است،کثرت تعداد خانواده سببی و
نسبی(همان منبع).
ازدواج دختر و پسر ریشههای دوران کودکی
هر کس ممکنست عصبانی شود سهل است اما بحق خشمگین شدن و در حد واندازه
معقول، در زمان مناسب،با دلیل موجه و به شیوهای مناسب ، ساده نیست (ارسطو
، به نقل از بلوچ ،1379 ،ص 11).
تحقیقات نشان داده که در دوران کودکی به پسرها و دخترها در زمینة کنترل
عواطف خویش درسهای بسیار متفاوتی داده میشود . والدین بطور کلی بیشتر با
دختر خود دربارة احساسات و عواطف بجز خشم صحبت میکنند تا با پسر خود .
مثلا به دخترها اطلاعات بیشتری راجع به عواطف داده میشود تا به پسرها .
زمانی که مادرها با دخترهای خود راجع به عواطف و احساسات بحث میکنند در
مقایسه با پسرها با جزئیات بیشتری به این امر میپردازند . آنها معمولا با
پسرهای خود در مورد علل و نتایج احساساتی شبیه به خشم بیشتر حرف میزنند و
آنها را در این باره نصیحت میکنند(بلوچ ، 1379، ص 199).
دخترها در زمینة درک پیامهای عاطفی کلامی و غیر کلامی ، همچنین بیان
احساسات خود و تبادل آن با دیگران به مهارت میرسند و پسرها بخوبی یاد
میگیرند که در هنگام آسیب دیدن ، ترس ، گناه و ضعف هر چه کمتر دچار
احساسات شوند . حس همدلی زنها خیلی قویتر از مردهاست.آنها حداقل خیلی بهتر
از مردها میتوانند از طریق چهره ، لحن صدا و دیگر علائم غیر کلامی به
احساسات درونی دیگران پی ببرند . بطور کلی درک احساسات یک زن از روی
چهرهاش خیلی سادهتر از یک مرد است در حالیکه از لحاظ بروز عواطف در چهره
هیچ
تفاوتی
بین
پسرها و دخترهای خردسال وجود ندارد ولی همانطور که بزرگ میشوند این
خصوصیت در پسرها کمتر شده و در دخترها افزایش مییابند زنان در مقایسه با
مردان عواطف و احساسات را با شدت و ناپایداری بیشتری تجربه میکنند. از
این لحاظ آنان عاطفیتر از مردان هستند . از اینها میتوان نتیجه گرفت که
بطور کلی زنها هنگامی که وارد زندگی زناشویی میشوند برای ایفای نقش مدیر
عواطف و احساسات کاملا تعلیم دیدهاند در حالیکه مردها از اهمیت این امر
برای حفظ بقای رابطه زناشویی درک کافی ندارند(بلوچ ،1379، ص201).
در تحقیقی که بر روی 264 زوج انجام گرفت براستی مهمترین عنصر برای زنان نه
مردان در رضایت از روابطشان این حس بود که ارتباط خوبی با شوهرشان داشته
باشند. تدهوستون[5] روانشناس
دانشگاه تکزاس بیان میکند از دیدگاه زنها صمیمیت و نزدیکی یعنی گفتگو راجع
به مسائل بویژه در مورد خود رابطة زن و شوهر. مردها روی هم رفته درک
نمیکنند که زنهایشان از آنها چه میخواهند ، آنها میگویند من از او
میخواهم که به اتفاق هم کاری انجام دهیم ولی همة کاری که او میخواهد
انجام بدهیم اینست که بنشینیم و حرف بزنیم (همان منبع).
در حقیقت موضوعات خاصی از قبیل تعداد دفعات رابطة جنسی ، نحوه تربیت
فرزندان و یا مقدار پسانداز و قرض هیچکدام نمیتوانند باعث ایجاد یا
متلاشی شدن پیوند زناشویی شوند بلکه عاملی که سرنوشت یک زندگی مشترک را رقم
میزند اینست که زن و شوهر چگونه راجع به رنجشها ،دلخوریها و مسائل
آزاردهنده فیمابین بحث و گفتگو میکنند حتی توافق در مورداینکه چگونه
مخالفت خود را ابراز کنیم میتواند راهی برای بقای زندگی زناشویی باشد. زن و
شوهر باید در هنگام برخورد با احساسات و عواطف سخت و انعطاف ناپذیر یکدیگر
بر تفاوتهای درونی مربوط به جنسیت خود غلبه کنند . شکست دراین زمینه زن و
شوهر را درمقابل شکافهای عاطفی که میتوانند نهایتا رابطة آنها را از هم
بگسلانند آسیب پذیر میکند . چنانچه یکی از طرفین یا هر دو آنها در زمینه
هوش عاطفی دچار نقص و کمبودی باشند آنگاه شکافهای عاطفی به احتمال زیاد
گسترش مییابند(بلوچ ،1379، ص 203).
گتمن دریافته است که یــکی از نخستین پیامــهای هشداردهنده راجـع به در خـطر بودن
زندگی زناشویی انتقاد تند و بیرحمانه طرفین از یکدیگر است . دریک رابطه زناشویی سالم زن
و
شوهر بطور آزادانه از هم انتقاد میکنند. اما غالبا در لحظات خشم است که
گلایهها به روشی مخرب و به شکل تهاجم به شخصیت همسر بیان میشوند(بلوچ،
1379،ص 204).
تفاوت
بین انتقاد از شخصیت و گلهگذاری از عملکرد فرد بسیار ساده است در
گلهگذاری اصولی ، مرد از عمل زن انتقاد میکند و احساس خود را در این مورد
بیان میکند اما در انتقاد از شخصیت اعتراض را تبدیل به حملهای همه جانبه
به طرف مقابل میکند . دراین روش انتقاد باعث میشود شخص احساس شرم کند و
فکر کند مورد تنفر و سرزنش دیگران است و رنج میبرد . همة اینها به احتمال
زیاد بجای آنکه وی را ترغیب کند که رفتار خود را تصحیح کند باعث میشود به
واکنش تدافعی روی بیاورد(بلوچ ، 1379، ص 205).
بدتر از همه زمانی است که انتقاد توام با تنفر و تحقیر باشد .خشم براحتی
تحقیر را با خود میآورد که معمولا نه فقط با کلمات بلکه همچنین با لحن صدا
ادا میشود .وقتی زن یا شوهر مرتکب یکی ازاین حرکات میشوند دیگری را وارد
درگیری عاطفی میکنند و ضربان قلبش به اندازه 2تا 3 ضربه در دقیقه افزایش
مییابد (بلوچ ، 1379،ص 206).
افکار مسموم
کسانیکه بدبین هستند بشدت در معرض راهزنی عاطفی قرار دارند . آنها اغلب
اوقات از اعمال و رفتار همسران خود عصبانی ، آزرده و غمگین میشوند و به
محض آنکه این واقعه شروع میشود در افسردگی فرو میروند . این افسردگی به
همراه دید بدبینانه آنها باعث میشود که در برخورد با همسر خود به انتقاد و
بدگویی از او بپردازند و این امر به نوبه خود احتمال سکوت سنگین را در
روابط آنها افزایش میدهد . شاید تلخترین و مهلک ترین افکار سمی در نزد
شوهرانی یافت میشود که نسبت به همسران خود خشونت جسمانی اعمال
میکنند(بلوچ ، 1379، ص 209).
بهداشت روانی
بهداشت روانی دارای اصولی است که میتوان به اختصار به آنها اشاره کرد .
احترام به شخصیت خود و دیگران .اصول بهداشت روانی مبتنی بر تقویت افراد
استوار شده است و از تخریب شخصیت افراد تا جایی که امکان داشته باشد
جلوگیری میکند . تقویت مکانیسمهای تشویقی به جای تنبیه و پیشه گرفتن
بردباری و چشمپوشی از بعضی کارهای منفی میتواند در این راستا معنی شود .
روبرو شدن با واقعیات اجتماعی و زندگی از اصول مهم بهداشت روانی محسوب
میشود . شخص باید خود را آنگونه که هست قبول کند . کشمکش و عدم قبول
واقعیات اغلب موجب بروز اختلال روانی میشود . خیلی از افراد نه تنها
نقصهای خود را قبول نمیکنند بلکه با مکانیسمهای مختلف سعی دارند آن را
بپوشانند و مشکلات عاطفی جزئی از زندگی محسوب میشوند . سلامتی روانی به
نحوة روبرو شدن با این مشکلات و یافتن بهترین راه حل برای غلبه بر آنها
بستگی دارد (نجاتی ،1381، ص 107،108).
در خانواده اگر شخص یادبگیرد که محبت کند ، عشق بورزد و تنفر و خشمهای خود
را کنترل و پنهان کند در دوران بزرگسالی مشکل پیدا نمیکند . فرزندان
معمولا ارزشها و معیارهای والدین خود را یاد میگیرند . اجتماع نیز چون
والدین قوانین خود را داشته و هرکس که در جامعه زندگی میکند باید از
قوانین آن پیروی کند . هرکس که رفتارش از خودخواهی سرچشمه گرفته باشد در
بیشتر مواقع بدون شک در رفتار با دیگران با مشکل روبرو میشود (نجاتی
،1381، ص 109).
خود
کنترلی مشکلترین درسی است که هر فرد باید آن را یادبگیرد . بدست آوردن
رضایت از زندگی برای بهداشت روانی ضروری است . رضایت ممکنست از احساس برتری
و پیشرفت ، از رسیدن به نیاز و آرزوهای شخصی ، مقابله بامشکلات و
ناملایمات و موارد دیگر بدست میآید . رضایت پشتوانه قوی و نیرومندی برای
مقابله با مشکلات است . توانایی در کسب رضایت به انسان استقامت میدهد و
موجب خشنودی درونی میشود. نیاز به احساس امنیت یکی از نیازهای اساسی انسان
است . توانایی راحت و صمیمی بودن ، احساس تعلق داشتن ، شناخته شدن ، داشتن
موقعیت مناسب و خوب در میان دیگران و مسائلی از این قبیل به آسانی بدست
نمیآید بلکه یک برنامه ریزی درست و منطقی میخواهد . احساس ناامنی عاطفی
به شکل مزمن و طولانی فشار سنگین به انسان وارد میسازد که ممکنست به
بیماری مشخص منجر شود . خانواده مهمترین سهم را در شکل دهی بهداشت روانی و
شخصیت دارا میباشد ، خانوادهای که در آن عشق ، علاقه و محبت به اندازه
کافی مبادله میشود ، سلامت روانی افراد آن تا حد زیادی تامین است (نجاتی
،1381، ص 110،111).