دانلود مقاله کارشناسی ادبیات مقایسه مبانی فکری و سنت شعری رودکی ونیما یوشیج
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه و پیشگفتار..................................................................................................
نخستین شناسندگان رودکی..................................................................................
نخستین شناسندگان نیما یوشیج............................................................................
عقاید و افکار رودکی:............................................................................................
عقاید و افکار حکیمانه و اندرزگویی................................................................
رقیق القلب و باهوش بودن رودکی.................................................................
حس بی‌نیازی..........................................................................
نیکنامی.............................................................................................................
مذهبی بودن...................................................................................
عقاید و افکار نیما یوشیج:......................................................................................
مهربانی و دلسوز بودن...................................................................................
اجتماعی و سیاسی بودن نیما..........................................................................
پند و اندرزگویی.............................................................................
پایبندی نیما به زادگاه و طبیعت و مظاهر آن..................................................
استواری و پایبندی به عقاید............................................................................
اصول عقاید نیما در باب نظم و نثر.................................................................
عقاید مذهبی نیما..........................................................................
معلومات رودکی و بازتاب آن در اشعارش..........................................................
قرآن و حدیث...................................................................................
اشاره به داستانهای قرآن و اساطیر سامی.....................................................
بهره‌گیری از مضامین شعر عرب و اشاره به سرایندگان آنها.......................
اشاره به اساطیر ایرانی و داستانهای پهلوانی.................................................
اشارات علمی و فلسفی....................................................................................
معلومات نیما یوشیج و بازتاب آن در اشعار وی..................................................
1- آشنایی و تسلط بر زبان فرانسه......................................................................
2- یاد‌گیری زبان عربی.........................................................................................
3- تسلط بر سبک و اوزان اشعار قدما.................................................................
4- آشنایی با هنر موسیقی....................................................................................
5- تدریس زبان فارسی و عربی...........................................................................
6- توانایی بر نویسندگی و داستان نویسی و نمایشنامه نویسی...........................
7- آشنایی با نقد ادبی...........................................................................................
8- تسلط بر سبک رمانتیسم و سمبلیسم...............................................................
9- آشنایی نیما با فقه و اصول و حکمت...............................................................
رودکی پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن..........................................................
نیما پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن................................................................
نکات دستوری و صنایع ادبی در اشعار رودکی ..................................................
ویژگیهای صرفی.........................................................................
1-1) افعال.......................................................................................
2-1) اسمها ................................................................................
3-1) حروف .................................................................................
- استعمال حروف ربط یا اضافه مرکب ..........................................................
4-1) پیشوندها ............................................................................
استعمال و حذف به قرینة پیشوند « بـ » تاکیدی...................................................
استعمال پیشوند‌های کهن .....................................................................................
استعمال پسوند (ومند) به جای مند ......................................................................
استعمال فراوان کاف تحبیب، تصغیر، تلطیف.........................................................
ابدال حروف ........................................................................................
2) ساختار نحوی........................................................................................
2-1) جمله ................................................
2-2) ضمایر ......................................................................................
3-2) تکرار کلمه ............................................................................
نکات دستوری .....................................................................................
اضافه تشبیهی ..............................................................................
کاربرد دو حرف اضافه برای یک متمم ................................................................
صفت جانشین موصوف .......................................................................................
صفت فاعلی............................................................................................
صفت بیانی .....................................................................................
صفت مفعولی ...................................................................................
بدل ..........................................................................................
قید شک و تردید ...................................................................................................
قید تنبیه .......................................................................................
صوت (شبه جمله تأسف) .....................................................................................
ضمیر ملکی ............................................................................
پسوند دارندگی و اتصاف ....................................................................................
انواع الف .............................................................................................
الف ندا ................................................................................................
الف زاید .................................................................................................
الف اطلاق ............................................................................................
اسم مصدر ............................................................................................
ی مصدری .............................................................................................
فعل دعایی .........................................................................................
جمله معترضه ...............................................................................
اضافه استعاری ................................................................................
واو حالیه ......................................................................................
که حالیه ..............................................................................................
قید حالت ..........................................................................................
کاربرد می برای تاکید ..........................................................................................
استفهام تقریری.....................................................................................
حرف ربط برای تسویه........................................................................................
نمونههایی از صنایع ادبی در اشعار رودکی ......................................................
تشبیه ...........................................................................................
استعاره ............................................................................................
استعاره کنائی (از نوع تشخیص) ...................................................................
کنایه ..............................................................................................
ایهام .............................................................................................
تضاد، طباق ....................................................................................
غلو ...................................................................................................
مجاز ...............................................................................................
ردالمطلع ........................................................................................
جناس زاید..............................................................................................
طرد و عکس.........................................................................................
تمثیل ..................................................................................................
هجویه....................................................................................................................
ذو وزنین.............................................................................................
حشو......................................................................................................................
نکات دستوری و صنایع ادبی در شعر نیما .........................................................
استعاره .............................................................................................
کنایه ..................................................................................................
مجاز ..................................................................................................
تشبیه...................................................................................................
سمبل...........................................................................................................
صفت مفعولی مرکب..............................................................................................
کنایه ..................................................................................................
صفت فاعلی مرخم ................................................................................................
تاثیر گذاری رودکی و کلام وی بر گویندگان پس از خود....................................
1- سعدی ..................................................................................
2- مسعود سعد- قطران تبریزی- ابوالمظفر مکی پنجدهی- سنایی- سعدی-ادیب‌الممالک ..............................
3- سنایی .............................................................................................
4- کسایی مروزی- رشید و طواط ......................................................................
5- دقیقی .............................................................................................
6- سعدی ..........................................................................................
7- وزیر ابی‌طیب مصعبی..............................................................................
8- عنصری بلخی ...................................................................................
9- ابوشکور بلخی- فردوسی ...............................................................................
10- ابوطاهر خسروانی .................................................................................
11- ابوشکور بلخی.................................................................................
12- فردوسی............................................................................................
13- ازرقی هروی.....................................................................................
14- رابعه- عنصری- سنایی غزنوی- قطران تبریزی- امیر معزی نیشابوری- رشید و طواط- ظهیر‌الدین فاریابی- فریدالدین عطار نیشابوری- خواجوی کرمانی- اوحدی مراغه‌ای ........
15- سنایی- ابن‌یمین ............................................................................................
تأثیرگذاری نیما و کلام وی بر گویندگان پس از خود .........................................
1- شهریار.............................................................................................
دو مرغ بهشتی......................................................................................
2- ضیاء هشترودی..............................................................................................
3- میرزاده عشقی.................................................................................................
4- اسماعیل شاهرودی.........................................................................................
5- شین پرتو.........................................................................................
6- فروغ فرخ زاد.......................................................................................
7- نصرت رحمانی...................................................................................
گستردگی انواع قالب‌های شعری در شعر رودکی................................................
گستردگی انواع قالب‌های شعری در اشعار نیما یوشیج........................................
رودکی و مدیحه‌سرایی در اشعار او.....................................................................
نیما یوشیج و مدیحه‌سرایی....................................................................................
ویژگیهای اشعار رودکی.......................................................................................
ویژگیهای اشعار نیما.............................................................................................
مضامین اشعار رودکی ........................................................................................
مدح ...................................................................................................
تغزل ...................................................................................................
توصیف ..................................................................................................
خمریات..................................................................................................................
مرثیه .................................................................................................
هجو ................................................................................................
زهد و پند ...........................................................................................
مضامین اشعار نیما یوشیج ..................................................................................
طبیعت گرایی .......................................................................................
شب ....................................................................................................
انسان دوستی .....................................................................................
نمادگرایی (سمبولیسم) .........................................................................................
راز و رمز جانوران در شعر نیما ........................................................................
1- آواز قفس...........................................................................................
2- پرنده منزوی ....................................................................................
3- توکا ..............................................................................................
4- خریت ............................................................................................
5- خروس ..........................................................................................
6- داروگ .............................................................................................
7- روباه ..................................................................................................
8- سیولیشه ..........................................................................................
9- شب‌پره ساحل نزدیک ...............................................................................
10- غراب ...........................................................................................
11- ققنوس ...........................................................................................
12- قو ................................................................................................
13- کاکلی ..............................................................................................
14- کبک ................................................................................................
15- کرم ابریشم .........................................................................................
16- کک کی (گاو نر) ....................................................................................
17- گاو .....................................................................................................
18- گرگ ..............................................................................................
19- لاشخورها .....................................................................................
20- مرغ شکسته‌پر ..............................................................................................
سبک اشعار رودکی ..............................................................................................
بررسی سبکی نمونههایی از اشعار رودکی .........................................................
شعر زندگانی و مرگ ...........................................................................................
شعر عصا بیار که وقت عصا و انبان بود.............................................................
نتیجه‌گیری ............................................................................................
سبک اشعار نیما ..........................................................................................
نمونه‌ای از شعر آزاد نیما «شعر مهتاب»..............................................................
نتیجه‌گیری ..................................................................................................
فهرست منابع و مآخذ............................................................................................
مقدمه و پیشگفتار:
سالهاست که نام رودکی پیوسته با عنوان «پدر شعر فارسی» و نام نیما یوشیج (علی اسفندیاری) با عنوان «پدر شعر نو فارسی» همراه بوده است و گاه خواننده بدون آنکه علت واقعی این وجه تسمیه را بداند آن را به خاطر سپره و بارها ذکر نموده است.
شاعران بزرگواری که هر کدام در اعتلای فرهنگ و ادب غنی ایرانی بسیار کوشیده‌اند و تأثیرگذار بوده‌اند و هرکدام تحولات بسیار عظیمی را در زمانه و عصر خویش حاصل کرده‌اند.
افراد بسیاری نیز در معرفی آنان و توضیح و گزارش آثارشان گام نهاده‌اند.
در این تحقیق کوشیده شده است تا بین مبانی فکری و سنت شعری این دو شاعر، مقایسه‌ای انجام دهم و در ضمن به علل و دلایلی که باعث شده است از میان خیل عظیم شاعران و گویندگان فارسی از دیرباز تاکنون این دو را به عنوان پدران شعر فارسی برگزیده‌اند، اشاره نمایم.
به نظر محقق برای یک مقایسه‌ی اصولی و صحیح، نخست باید به بررسی و شناخت جزئیات مطالب مورد قیاس پرداخت و سپس نتیجه‌گیری نمود. البته قابل ذکر است که اگر بخواهیم یک مقایسه‌ی نسبتاً اصولی انجام دهیم؛ باید با توجه به آنکه تعداد ابیات بر جای مانده از این دو شاعر بسیار از لحاظ کمیت با هم اختلاف دارند و چون تعداد ابیات بر جای مانده از رودکی کمتر از هزار بیت است ولی در مورد نیما یوشیج این تعداد چندین برابر می‌باشد؛ لذا به ذکر پاره‌ای از آنها می‌پردازیم تا بدین وسیله یک توازن تقریباً منطقی بین شمار ابیات این دو شاعر از لحاظ ارزیابی برقرار گردد.
لازم به ذکر است که در تذکره‌ها و کتب تاریخ ادبیات درباره‌ی شمار اشعار رودکی سخن بسیار گرفته‌اند: برخی آن را متجاوز از یک میلیون بیت می‌دانند و برخی دیگر بر آن‌اند که 700 هزار بیت بوده، و نیز آورده‌اند که شعر رودکی در صد دفتر گردآوری شده بوده که بی‌گمان این ارقام مبالغه‌آمیز است. آنچه مسلم است آن است که رودکی پر شعر بوده و اکنون همانطور که ذکر شد مقدار اندکی از سروده‌های او در دست است.[1]
در این مجموعه تلاش شده است که با بررسی و تفحص بر روی اکثر آثار و تحقیقاتی که در باب این دو شاعر شده است و در کنار هم قرار دادن آن مطالب به نتیجه‌ای که مورد نظر است، دست یافته شود. در باب رودکی و نیما یوشیج تحقیقات و کتب فراوانی به انجام رسیده و تألیف شده است؛ اما آنچه اکنون پس از سالها می‌تواند انگیزه‌ای برای تأمل و تألیفی دوباره در شعر و زندگی این دو شاعر باشد، یکی همان مقایسه‌ی مبانی فکری و سنت شعری این دو است و نیز شاید با این روش پاره‌ای از ابهامات با این روش از میان برداشته شود و دیگر آن که شاید در کنار هم قرار دادن مطالب به صورت مقایسه‌ای راه تازه‌ای را در نقد و تحلیل اشعار این دو گوینده‌ی شهیر ایرانی به همراه داشته باشد.
مجموعه‌ی حاضر به هر حال کوششی است برای آشنایی و باز آشنایی که از منابعی بسیار با ارزش در این زمینه مدد جسته است.
نخستین شناسندگان رودکی:
درباره‌ی چند تن از بزرگان ادب و سخن سرایان ایران دشواری بسیار بزرگی که در پیش ماست این است که درباره‌ی نام و نسب و تاریخ در گذشت و جزییات زندگی ایشان آگاهی درست و دقیق در کتاب‌های رایج نیست. گویی شهرت ایشان وانتشار فوق‌العاده‌ی آثارشان چنان در میان مردم ایران درگرفته است که در پی این گونه جزئیات که درباره‌ی ایشان بسیار اهمیت دارد نرفته‌اند و در حقیقت شهرتشان، زندگیشان را تحت‌الشعاع قرار داده است. چنانکه درباره‌ی فردوسی هنوز مجهولات فراوان در پیش داریم. یکی از آن گویندگان شهیر رودکی است که زندگی و آثار و افکار او پیوسته در ابهام مانده است و نخستین کسی که بحث درباره این مرد بزرگ را به جایی رسانده است که برخی جزییات زندگی او را از زیر پرده استتار روزگار بیرون کشیده مرحوم محمد قزوینی در حواشی چهار مقاله نظامی عروضی است.[2]
اینک باید آن چه درباره‌ی رودکی در کتاب‌های رایج آمده است به ترتیب تاریخ نقل کرد:
نخستین کسی که ذکر از رودکی کرده نظامی عروضی سمرقندی در کتاب معروف چهار مقاله است که آن را در حدود سال 550 تألیف کرده است.
پس از او، محمد عوفی در لباب‌الالباب که آن را در حدود سال 618 تألیف کرده است.
حمدالله مستوفی در کتاب تاریخ گزیده که آن را در سال 730 تألیف کرده است.
دولتشاه‌بن علاء‌الدوله بختیشاه غازی سمرقندی در تذکره‌الشعرا که آن را در سال 892 به پایان رسانیده است.
جامی در بهارستان که آن را در سال 892 تألیف کرده است.
حکیم‌شاه محمدبن مبارک قزوینی در ترجمه مجالس‌النفایس علیشیرنوایی[1] که از سال 927 تا 929 مشغول ترجمه آن بود.
غیاث‌الدین‌بن‌همام‌الدین هروی خوندمیر در کتاب معروف حبیب‌السیر.
محمدعارف لقایی در مجمع‌الفضلا.
امین احمد رازی در هفت اقلیم.
شیخ ابوالقاسم بن ابوحامدبن نصر بلیانی انصاری کازرونی در کتاب سلم السماوات.
محمدصادق ناظم تبریزی در نظم گزیده.
میرحسین دوست سنبهلی در تذکره حسینی.
امیر شیرعلیخان لودی در مرآة الخیال.
حاج لطفعلی بیک آذر بیکدلی در آتشکده.
میرغلامعلی آزاد بلگرامی در خزانه عامره.
محمد قدرة الله‌خان گوپاموی در نتایج الافکار.
رضاقلی‌خان هدایت درمجمع‌الفصحا.
تامس ویلیم بیل در مفتاح‌التواریخ.
امیرالملک سید محمد صدیق حسن‌خان در شمع انجمن.
مولوی آغااحمدعلی احمد در هفت آسمان.
میرزا محمدناصر طبیب دیلمی متخلص به ادیب.
مولانا محمد عبدالغنی‌خان غنی موفرخ آبادی در تذکرة‌الشعرا.
صدرالدین عینی مؤلف تاجیکستان.
مولانا محمدحسین آزاد در کتاب سخندان فارس.
میرزاده و سهیلی و جلال اکرامی و بزرگ‌زاده در کتاب نمونه‌های ادبیات تاجیک.
غلامرضا ریاضی در کتاب دانشوران خراسان.
این افراد در کتب و یا تذکره‌های خود از رودکی و نسب و نام و لقب و زادگاه و اشعار وی به گونه‌های مختلف سخن گفته‌اند.[2]
نخستین شناسندگان نیما یوشیج:
آنچه را که در ابتدای این بحث در باب رودکی و فردوسی بیان کردیم در مورد زندگی و احوال نیما یوشیج صدق نمی‌کند و دلیل آن هم موقعیت و عصر زندگی وی می‌باشد؛ هر چند هنوز ابهاماتی در فهم بعضی از اشعار او وجود دارد اما در مورد زندگی و احوال او نویسندگان و گویندگان بسیاری قلمفرسایی کرده‌اند که به نام پاره‌ای از آنان می‌پردازیم:
مهدی اخوان ثالث در کتب معروف خود «بدایع و بدعتهای نیما» و «عطا و لقای نیما» و در مقالات و سخنرانیهای متعدد خود.
سیروس طاهباز در چاپ و تکثیر بسیاری از مجموعه‌های اشعار و نامه‌های نیما.
یحیی آرین‌پور در کتاب از صبا تا نیما (تاریخ ادب فارسی معاصر).
محمد ضیاء هشترودی در مقالات و سخنرانی‌ها.
لئون سرکیسیان در مقالات خود.
محمدحسین شهریار در مقالات و اشعار خود.[3]
جلال آل احمد در مقالات و سخنرانیهای خود.
حبیب یغمایی در مقالات و سخنرانیهای خود.
شین پرتو (دکتر علی پرتو) در سخنرانی و مقالات.
اسماعیل شاهرودی (آینده) در سخنرانی و مقالات.
فروغ فرخ‌زاد.
ابراهیم ناعم.
نصرت رحمانی در شعر الرثاء که در مرگ نیما سرود.[4]
دکتر تقی پورنامداریان در کتاب خانه‌‌ام ابری است.
دکتر بهروز ثروتیان در کتاب اندیشه و هنر در شعر نیما.
عقاید و افکار رودکی:
در تذکره‌ها آورده‌اند که ابوعبدالله جعفربن محمد رودکی، در رودک سمرقند چشم به جهان گشود و در موسیقی او را مهارتی عظیم بود و بربط را نیکو نواختی و دارای هوش و قریحه‌ای بالا بود و در هشت سالگی قرآن به تمامت بیاموخت و …
اما آنچه در این جا مورد نظر است، بررسی عقاید و افکار رودکی است که تنها آنها را با بررسی اشعار بر جای مانده از وی می‌توان تشخیص داد.
1) عقاید و افکار حکیمانه و اندرزگویی:
یکی از ویژگیهای اشعار رودکی که از عقیده و فکر وی نشأت می‌گیرد ممتاز بودن اشعار وی به افکار حکیمانه و پند و اندرزگویی می‌باشد.
زمانه پندی آزادوار داد مرا
به روز نیک کسان گفت تا تو غم نخوری
زمانه گفت مرا: خشم خویش‌دار نگاه
زمانه را چو نکو بنگری همه پند است
بسا کسا که به روز تو آرزومند است
که را زبان نه به بند است، پای دربند است
(دیوان، ص 16[5])
نیک‌بخت آن کس که داد و بخورد
شوربخت آن که او نخورد و نداد
(دیوان، ص 17)
از دوست به هر چیز چرا بایدت آزرد؟
کین عیش چنین باشد گه شادی و گه درد
(دیوان، ص 18)
مهتران جهان همه مردند
زیرخاک اندورن شدند آنان
از هزاران هزار نعمت و ناز
مرگ را سر همه فرو کردند
که همه کوشک‌ها برآوردند
نه به آخر به جز کفن بردند؟!
(دیوان، ص 21)
بساکسا که بره‌ست و فرخشه[6] بر خوانش
مبادرت کن و خامش مباش چندینا
بساکسا که جوین نان همی نیابد سیر
اگرت بدره رساند همی به بدر[7] منیر
(دیوان، ص 27)
آنچه با رنج یافتیش و به ذل
خود بیگانه گردد از پی سود
تو به آسانی از گزافه مدیش
خواهی آن روز؟ مزد کمتردیش
(دیوان، ص 30)
کسان که تلخی زهر طلب نمی‌دانند
تو را که می‌شنوی، طاقت شنیدن نیست
ترش شوند و بتابند روز اهل سؤال
مرا که می‌طلبم خود چگونه باشد حال؟
(دیوان، ص 32)
گاه زبر زیر گردد از غم و، گه باز
زیر زبر، همچنان ز انده جوشان
(دیوان، ص 33)
همانطور که با شواهد و مثال‌های فوق دیده شد «رودکی یکی از شعرایی است که در شعر خویش افکار حکیمانه و اندرزها را وارد نموده است و در بیشتر قطعاتی که از وی مانده اشعار وزین در حکم و معارف دارد و در میان شعرای پارسی زبان بدین صفت مخصوص و ممتاز است.»[8]
2) رقیق القلب و باهوش بودن رودکی:
اصولاً یکی از خصایص اصلی شاعری دارا بودن قلب رقیق و روحی حساس است و تا قلب رقیق نباشد کسی را به شاعری راهبری نمی‌کند. هر قلب حساس احساساتی را از خود می‌تراود؛ چون، رحم و اغماض و بزرگواری و امثال آن. رودکی هم در این احساسات شریک است و می‌گوید:
این تیغ نه از بهر ستمکاران کردند
انگور نه از بهر نبیدست به چرخشت
(دیوان، ص 108)
و هوش تیز با قلب حساس مصاحب شاعر است و به همین جهت در کار جهان نگران و در پند و عبرت گرفتن از روزگار پیشرو است. چنانکه گوید:
این جهان پاک خواب کردار است
آن شناسد که دلش بیدار است
(دیوان، ص 16)
و در جای دیگر:
جهان همیشه چو چشمیست گرد گردانست
همان که درمان باشد به جای درد شود
کهن کند به زمانی همان کجا نو بود
بسا شکسته بیابان که باغ خرم بود
همیشه تا بود آیین گرد گردان بود
و باز درد همان کز نخست درمان بود
و نوکند به زمانی همان که خلقان بود
و باغ خرم گشت آن کجا بیابان بود[9]
(دیوان، ص 22، 23)
3) حس بی‌نیازی:
رودکی گوید:
چون تو طمع از جهان بریدی
دانی که همه جهان کریمند
(دیوان، ص 55)
و بی‌نیازی او را از آن باز می‌دارد که بر نعمت کسان رشک برد و او را راه می‌نماید که بگوید:
به روز نیک کسان گفت تا تو غم نخوری
بسا کسا که به روز تو آرزومند است
(دیوان، ص 16)
یا در جای دیگر گوید:
خدای را بستودم که کردگار من است
زبانم از غزل و مدح بندگانش نسود
(دیوان، ص 21)
4) نیکنامی:
یکی از عقاید رودکی که از آثارش پیداست آنست که فرد باید نام و اثر نیک از خود باقی گذارد.
اندر بلای سخت پدید آرند
فضل بزرگ مردی و سالاری
(دیوان، ص 42)
و یا در جای دیگر این عقیده را توضیح می‌دهد:
چهار چیز مر آزاده را ز غم بخرد
تن درست و خوی نیک و نام نیک و خرد
(دیوان، ص 110)
5) مذهبی بودن:
از جمله افکار و اعتقادات وی می‌توان به اعتقادات مذهبی او نیز اشاره نمود. اشارات متعددی که در اشعار رودکی در گرایش به تشیع دیده می‌شود این احتمال را قویاً مطرح می‌سازد که او دارای مذهب تشیع بوده است. از آن جمله:
کسی را که باشد به دل مهر حیدر
شود سرخ رو در دو گیتی به آور
(دیوان، ص 56)
ای شاه نبی‌سیرت، ایمان به تو محکم
ای میر علی حکمت، عالم به تو در غال
(دیوان، 86)
همان طور که از اشعار رودکی پیداست وی به خاندان پیامبر مهر می‌ورزیده است و سعید نفیسی در کتاب «محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی» تأکید می‌کند که وی معتقد به یکی از طرق امامیه و شاید، چنان که بیشتر حدس آن می‌رود، اسماعیلی بوده باشد.
در باب مذهب وی معروفی بلخی نیز بدین عقیده اشارت کرده و یک مصرع از او را به تضمین آورده است.
از رودکی شنیدم استاد شاعران
کندر جهان به کس مگرو جز به فاطمی[10]
از بیت فوق گرایش صریح رودکی را به مذهب فاطمیان یا اسماعیلیه که شاخه‌ای از تشیع هستند، فهمیده می‌گردد.
عنایت‌های دو شاعر شیعه دیگر یعنی کسائی و ناصر خسرو به رودکی نیز گویای اشتراک عقیدتی این دو شاعر با وی بوده است. کسایی درباره او می‌گوید:
زیبا بود ار مرد بنازد به کسائی
چونان که سمرقند به استاد سمرقند
ناصر خسرو در یکی از قصایدش خود را به رودکی و حسان تشبیه می‌کند. با توجه به آن که حسان، ستایشگر حضرت پیامبر (ص) بوده است این احتمال وجود دارد که رودکی نیز اشعاری در ستایش آن حضرت و اهل بیت سروده باشد:
جان را ز بهر مدحت آل رسول
گه رودکی و گاهی حسان کنم[11]
و شاید اقتفا و استقبال از برخی سروده‌های رودکی به وسیله ناصر خسرو نیز جدا از همین گرایش عاطفی و عقیدتی شاعر به رودکی نبوده است. ناصر خسرو در قصیده‌ای با مطلع:
تمییز و هوش و فکرت و بیداری
چون داد خیرخیر تو را باری[12]
که تقلیدی از سروده مشهور رودکی است.
ای آن که غمگنی و سزاواری
وندر نهان سرشک همی باری
احتمالاً اعتقاد رودکی به تشیع، هنگامی که نصربن احمد سامانی به خلیفه فاطمی گرایید، آشکارتر شده است.
اکنون معلوم می‌شود که وقتی از رودکی نقل می‌شود که «اندر جهان به کس مگرو جز به فاطمی» تعبیر شاعر علاوه بر آن که بازتاب عقیده خود اوست، تأثیر از گرایش قوی جامعه وی و دستگاه سامانی در برهه‌ای از تاریخ آن سلسله دارد.
عقاید و افکار نیما یوشیج
1) مهربانی و دلسوز بودن:
با کمی توجه در آثار و اشعار نیما می‌توان به افکار و اندیشه‌های وی پی برد. نیما مردی دلسوز و با دلی رقیق بود که حتی حاضر بود بخاطر منافع دیگران متحمل سختی‌های زیادی هم بشود. نیما خود بهتر این مطلب را بیان می‌دارد: «من با همه مهربان هستم. نوع انسان را دوست دارم زیرا که برای اوست که کاری می‌کنم. برای اوست که زحمت می‌کشم، اما حق را بیش از همه کس و همه چیز دوست دارم.»[13]
او تمام سختی‌های زندگیش را با زبان زیبایی در اشعارش ذکر می‌کند، مانند: شعر «قصه رنگ پرده» که در حقیقت در آن شاعر داستان دردناک زندگانی خود را باز گفته است و این «قصه رنگ پریده خون سرد» که سر به سر عشق است و ناکامی و درد؛ نخستین اثر منظوم او است و خودش نوشته که «من پیش از آن شعری در دست ندارم.»[14]
این اثر متعلق به سال 1299 اوست که یکسال بعد انتشار یافته است. زمانی که هنوز نیما «یوشی» امضاء می‌کرده است. این مثنوی نزدیک به پانصد بیت دارد و در بحر معروف مثنوی است. از سر و روی آن پیداست که تمرین اولیه شاعری جوان است. نیما در این قصه مشق شاعری می‌کند. جای پای مولانا هم در وزن و هم در معنی این قصه پیدا است. در آن از درد هجران، از غم دوران و ناپایداری زمانه سخن رفته است.[15]
من ندانم با که گویم شرح درد
قصه رنگ پریده، خون سرد
هر که با من همره و پیمانه شد
عاقبت شیدا دل و دیوانه شد
قصه‌ام عشاق را دلخون کند
عاقبت خواننده را مجنون کند
آتش عشق است و گیرد در کسی
کاو ز سوز عشق می‌سوزد بسی
قصه‌یی دارم من از یاران خویش
قصه‌یی از بخت و از دوران خویش
یاد می‌آید مرا از کودکی
همره من بود همواره یکی
من نمی‌دانستم این همراه کیست
قصدش از همراهی در کار چیست؟
بس که دیدم نیکی و یاری او
کارسازی و مددکاری او